________________
૨૧
ધીમે જૈન સંસ્કારો જૈન રીતરિવાજે ભૂલતા ગયા અને આ દેશની વિશેષ પ્રથા મુજબ અન્ય દેવ દેવીઓની માનતા નીચે વૈશ્નવ બનતા ગયા; છતાં હજી સમય છે, એ નથી આવ્યું કે તેઓ પુનઃ જૈન ન બની શકે. જૈન સંસ્કૃતિની છાયા હજુ તેઓના જીવનમાં છે. જૈન દર્શનની પિપાસા જાગૃત કરવામાં આવે છે તે પિપાસા તૃપ્ત કરવાની તેઓમાં તમન્ના આવી શકે તેમ છે. પાંચ-સાત વર્ષમાં જ તેઓને પુનઃ જૈન બનાવી શકાય. સરાક જાતિને વ્યવસાય અને આર્થિક સ્થિતિ–
આ જાતિને મુખ્ય વ્યવસાય ખેતીને છે. લગભગ ૯૫ ટકા જેટલી આ જાતિ ખેતી કરીને પિતાનું ગુજરાન ચલાવે છે. આ જાતિમાં વધારેમાં વધારે ધનવાન ચાર-પાંચ હજાર સુધી હશે. કેટલાક તે નાના નાના જમીનદાર પણ છે. આ જાતિના પહેરવેશમાં સાદાઈ તથા બેલવાચાલવામાં સભ્યતા છે. આ જાતિમાં સંગઠન અને પંચાયતી બંધારણે હવાથી જ દારૂ-માંસ અથવા એવા બીજા કુરિવાજેથી બચી રહી છે.
આ જાતિમાં ગરીબી બહુ જ જોવામાં આવે છે. તેમાં પણ વિધવા બહેનોની હાલત બહુ જ ખરાબ હોય છે. વલી હાલમાં થોડાં વર્ષોથી આ જાતિમાં શાકભાજી ઉત્પન્ન કરી વેચવાનો રિવાજ પણ ચાલે છે. કે જેથી ગરીબ માણસને બે-ત્રણ આના જેવી નજીવી રકમથી રોજનું તેલ–નીમકમરચાનું ખર્ચ ચાલી શકે. અને સેંકડે એક બે ટકા રેલ્વે કારખાનાઓમાં પણ નેકરી કરે છે.
