Samaysara Darshan

Author(s): Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi

Page 7

=
હું સમયસાર દર્શન seases (૮) તીર્થકરોએ પોતાના કે વળજ્ઞાનમાં જેવું યથાર્થ વસ્તુનું સ્વરૂપ જોયું અને
જાણ્યું-તેવું એમની દિવ્ય ધ્વનિમાં આવ્યું. તેમણે જે કાંઈ અનુભવીને કહ્યું તે
સદાથી છે, સનાતન છે. માટે જૈન ધર્મ સનાતન છે. (૯) તીર્થકરોએ ધર્મની સ્થાપના નહીં, ઉદ્ઘાટન કર્યું છે. તેઓએ ધર્મ નહીં, ધર્મમાંથી
ખોયેલી શ્રદ્ધા પ્રસ્થાપિત કરી છે. વીતરાગ પ્રભુ જગતના જ્ઞાતા-દૃષ્ટા છે, કર્તા
ધર્તા નથી. (૧૦) આ ભરતક્ષેત્રમાં ચોથા કાળ દરમ્યાન આદિનાથથી ભગવાન મહાવીર સુધી એક
પછી એક એમ ચોવીસ તીર્થંકર થઈ ગયા. ભગવાન મહાવીર આ ચોવીસીના છેલ્લા તીર્થકર હતાં. તેમણે ધર્મતીર્થનું પ્રવર્તન કર્યું. અત્યારે મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં પ્રત્યક્ષ વિહરમાન સીમંધર સ્વામી આદિ વીસ તીર્થકર આ વીતરાગી સનાતન ધર્મનું
પ્રવર્તન કરી રહ્યા છે. એવા ધર્મની અહીં વાત કરવામાં આવી છે. (૧૧) વસ્તુના સ્વરૂપને બતાવતા-એમ આવ્યું કે છ દ્રવ્ય સ્વરૂપ આ લોકની વસ્તુ વ્યવસ્થા
અને વિશ્વ વ્યવસ્થા સંપૂર્ણ સ્વયં સંચાલીત અને સંપૂર્ણ સ્વાધીન છે. વિશ્વનો પ્રત્યેક પદાર્થ પૂર્ણ સ્વતંત્ર છે. તે પોતાના પરિણામનો પોતે જ હર્તા-કર્તા છે. આ વ્યવસ્થા દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયથી સમજાવવામાં આવી છે અને આ વીતરાગ વિજ્ઞાન ચોક્કસ સિદ્ધાંતો પર રચાયેલું છે. તેના આ ત્રણ મહાન સિદ્ધાંત સમજવા અનિવાર્ય છે. (૧) દ્રવ્યની સ્વતંત્રતાનો સિદ્ધાંત (૨) ક્રમબદ્ધ પર્યાયનો સિદ્ધાંત, (૩) ઉપાદાન
| નિમિત્તની સ્વતંત્રતાનો સિદ્ધાંત, (૧૨) (૧) દ્રવ્યની સ્વતંત્રતાનો સિદ્ધાંત : દરેક વસ્તુ દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયથી સ્વતંત્ર છે.
એક વસ્તુ બીજી વસ્તુનું કાંઈ કરી શકે નહિ, પરિણાવી શકે નહિ, પ્રેરણા કરી શકે નહિ, અસર-મદદ કે ઉપકાર કરી શકે નહિ, લાભ-નુકસાન કરી શકે નહિ, મારીજીવાડી શકે નહિ, સુખ-દુઃખ આપી શકે નહિ-એવી દરેક દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયની
સ્વતંત્રતા અનંત જ્ઞાનીઓએ પોકારી પોકારીને કહી છે. (૧૩) ક્રમબદ્ધ પર્યાયનો સિદ્ધાંત દરેક વસ્તુનું પરિણમન ક્રમબદ્ધ છે. જે દ્રવ્યનું જે ક્ષેત્રે,
જે કાળે, જે ભાવે, સર્વજ્ઞ પ્રભુએ જે પ્રમાણે એમના જ્ઞાનમાં જાણ્યું છે, તે દ્રવ્યનું તે ક્ષેત્રે, તે કાળે, તે ભાવે તે જ પ્રમાણે પરિણમન થાય. તેમાં નરેન્દ્ર, દેવેન્દ્ર કે જિનેન્દ્ર
કાંઈ કરી શકે નહિ. (૧૪) ઉપાદાન-નિમિત્તની સ્વતંત્રતાનો સિદ્ધાંત દરેક દ્રવ્ય પોતાની ઉપાદાનની યોગ્યતા પ્રમાણે પરિણમે છે, ત્યારે નિમિત્તની હાજરી હોય છે.પણ નિમિત્ત કાંઈ કરતું નથી.
- 6)