________________
સમયસાર દર્શન
%
SSSSSS પ્રસ્તાવના....
(૩)
'કેમ,
જૈન ઘર્મ-જૈન દર્શન-વીતરાગદન' (૧) ધર્મ કોને કહેવો? ‘વસ્તુ સુદીયો થપ્પોવસ્તુના સ્વભાવને ધર્મ કહે છે. ધર્મ કોઈ
વાડો કે સંપ્રદાય નથી. વસ્તુના સ્વરૂપને ધર્મ કહે છે. તે નવો બનાવી શકાતો નથી. જૈન ધર્મ એ વિશ્વ ધર્મ છે. આત્મધર્મ કોને કહેવો? આત્મા વસ્તુ છે. આત્મા જે અનંત ગુણોનો પિંડ છે તે જ આત્માનાં ધર્મો છે. ધર્મ એટલે ધારી રાખેલી યોગ્યતા. ગુણને ધર્મકહેવાય. અનંતજ્ઞાન, અનંતદર્શન, અનંત વીર્ય, અનંત સુખ-આત્માના ધર્મ છે. વીતરાગતા' એ આત્માનો સ્વભાવ-આત્માનો ધર્મ છે. “શુદ્ધ ઉપયોગ' જે ત્રિકાળ છે-તેને સાધન કરતાં પર્યાયમાં શુદ્ધ ઉપયોગરૂપ ધર્મ પ્રગટ થાય છે. શુદ્ધનું આલંબન, શુદ્ધનું ધ્યેય અને શુદ્ધનું સાધકપણું હોવાથી શુદ્ધોપયોગરૂપવીતરાગી પર્યાય પ્રગટ થાય છે. સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્ર એ વીતરાગી પર્યાય છે અને એ જ ધર્મ છે. વીતરાગી પર્યાયનું નામ જૈન ધર્મ છે. આત્મા અનાકુળ આનંદરસથી ભરેલો છે. તેમાં એકાગ્ર થતાં સુંદર આનંદનો સ્વાદ આવે છે. આબાલ-ગોપાળ સર્વમાં અંદર પૂર્ણાનંદનો નાથ ભગવાન આત્મા બિરાજે છે તેની દૃષ્ટિ કરતાં-એકાગ્ર થતાં અતીન્દ્રિય આનંદ
કરે છે, તેનું નામ ધર્મ છે. (૫) ધર્મ એ તો આત્મ અનુભવની ચીજ છે.
અનુભવ ચિંતામનિ રતન, અનુભવ છે રસકૂપ, - અનુભવ મારગ મોખકો, અનુભવ મોખસ્વરૂપ.” - સમ્યગ્દર્શનમાં રાગથી ભિન્ન અને સ્વભાવથી અભિન્ન એવા એકત્ત્વવિભક્ત આત્માની દૃષ્ટિ હોય છે. અતીન્દ્રિય આનંદ એ ઘર્મની મુદ્રા છે. તીર્થકર ભગવાન (વીતરાગ પ્રભુ!) ધર્મની સ્થાપના નથી કરતા. પરંતુ પોતાના વીતરાગી સ્વભાવનો આશ્રય લઈ-પોતાની પર્યાયમાં વીતરાગતા પ્રગટ કરે છે. ત્યારે સહજ શુદ્ધોપયોગથી પૂર્ણ સુખની સ્થિતિનું નિર્માણ થાય છે. આત્મા સ્વયં
(નિરપેક્ષ) પરમાત્મા બને છે. કોઈપણ ભવ્ય આત્મામાં પરમાત્મા બનવાનું સામર્થ્ય છે. (૭) તીર્થકરોની પરંપરા અનાદિ અનંત છે, આત્માનું અસ્તિત્ત્વ અનાદિનિધન છે માટે જૈનધર્મ પણ અનાદિ-અનંત છે.
5)
