________________
જિગર મુરાદાબાદીને જોશ મલીહાબાદીએ પૂછેલું : ‘ક્યા ખબર હૈ ઉસકી ?’ જિગરે કહેલું : ‘કોઈ નહીં જો યાર કી લા દે ખબર મુઝે.' એક યુવા કવિએ પાદપૂર્તિ કરેલી : સૈલાબે અસ્ક ! તેં હી બહા દે ઉધર મુઝે, કોઈ નહીં જો યાર કી લા દે ખબર મુઝે...' આંસુનાં પૂર, તું જ મને ‘એ’ના ભણી વહાવી દે. કારણ કે એની ખબર લાવી દે તેવું બીજું કોઈ નથી.
યા તો અશ્રુનું પૂર ભક્તનું, યા નિર્ધદ્ઘ અનુભવ સાધકનો ઃ આ બે વિના ભીતરી સ્થિતિનો આછો ખ્યાલ પણ શી રીતે આવે ?
જ્ઞાનસાર પ્રકરણ યાદ આવે ઃ નિર્દેન્દ્ર બ્રહ્મને નિર્ધન્ધુ અનુભવ વિના કેમ જોઈ શકાય ?(૧)
નિર્દેન્દ્ર બ્રહ્મ. નિર્વિકલ્પ સમાધિ. રામકૃષ્ણ પરમહંસ કહેતા : મીઠાની પૂતળી દરિયાનું ઊંડાણ માપવા દરિયામાં પડી. પછી શું થાય ? બહાર કોણ આવે ? મીઠાની પૂતળી બહાર નથી આવી શકતી. પણ સાધક નિર્દેન્દ્ર બ્રહ્મનો અનુભવ લઈ કિનારે આવી શકે છે.
એક અલપ-ઝલપ, ભીતરી દશાનો, અનુભવ. નિર્વિકલ્પ દશાની અનુભૂતિ પછી સવિકલ્પ દશા રહેતી નથી. રહે છે તોય વિચારો સાથેનું તાદાત્મ્ય છૂટેલું હોય છે.
(१) पश्यतु ब्रह्म निर्द्वन्द्वं निर्द्वन्द्वानुभवं विना । कथं लिपिमयी दृष्टि-र्वाङ्मयी वा
મનોમયી ॥ – જ્ઞાનસાર
સમાધિ શતક
૧૩૪
