Book Title: Ranpur Tirthna Lekho Author(s): Jinvijay Publisher: Z_Prachin_Jain_Lekh_Sangraha_Part_02_005113_HR.pdf View full book textPage 9
________________ પ્રાચીર્તિજેનલેખસંગ્રહ (૧૯૩) [ રાણપુર મુખ્ય મંદિરના દરેક મુખમંડપની બાજુએ એક “માદર” અગર મેટું મંદિર છે, અને દરેક સભામંડપની સામે “ખુટરા મન્દર ” અગર નાનું મંદિર છે. આવું નામ આપવાનું કારણ એ છે કે સભામંડપનાં મધ્ય બિંદુઓમાંથી રેલી લીટીઓથી બનેલા ખુણા અગર “નાસકે” ઉપર તે આવેલ છે. આ ચાર મંદિરની આજુબાજુએ ચાર ઘુમ્મટના સમૂહો છે જે લગભગ ૪ર૦ સ્તંભ ઉપર રહેલા છે. દરેક ચારના સમૂહની મધ્યના ઘુમ્મટો ત્રણ માળ ઉંચા છે અને એજ સમૂહના બીજા ઘુમ્મટોથી ઉંચા જાય છે. આવા મધ્યના ઘુમ્મટોમાંને એક જે મુખ્યદ્વારની સામે છે તેને અંદર અને ઉપર એમ બેવડો ઘુમ્મટ છે જેને આધાર ૧૬ સ્તંભ ઉપર રહેલું છે. મુખ્ય મંદિરની ચારે બાજુએ અનેક દેવકુલિકાઓ છે. જેમાં દરેકને પીરામીડ આકારનું છાપરું છે પણ આંતર કરવા માટે ભીંત નથી. તેમાં ૧૬ મા સૈકાના પૂર્વાર્ધમાં બનેલા લેખો છે જેમાં પાટણ, ખંભાત વિગેરે સ્થળોના જાત્રાળુઓ જેમાંના ઘણું ખરા ઓસવાળ છે તેમણે બંધાવેલી દેવકુલિકાઓ વિષેની હકીક્ત આવેલી છે. રાણપુર દેવાલય નિહાળવાથી મગજ ઉપર જે અસર થાય તે સર જેમ્સ ફરગ્યુસને નીચે પ્રમાણે વર્ણવી છે – “આ રસ્તંભના વનને અંદરનો ભાગ જેવાથી જે દેખાવ દષ્ટિગોચર થાય છે તે તેના એક મંડપના દશ્ય (વડકટ નં. ૧૩૪) ઉપરથી જણાય છે; પરંતુ સ્તંભની આવી ગોઠવણીથી અજવાળાના આડકતરા માર્ગને લીધે તથા અજવાળું આવવાનાં દ્વારની રચનાને લીધે ગમે તેવા દશ્યમાં પણ એ ચિતાર બરાબર ઉતારી શકાય તેમ નથી. વળી, તીર્થંકરની પ્રતિમાઓ વાળી દેવકુલિકાઓની સંખ્યા ઉપરથી પણ આશ્ચર્ય લાગે છે. મધ્યમાં આવેલાં બાર દેવ ગ્રહો ઉપરાંત અંદરના ભાગની આજુ બાજુએ આવેલી ૮૬ દેવકુલિકાઓ છે અને તેમનાં મુખભાગો ઉપર કતરકામ કાઢેલાં છે. રાણપુરના એ દેવાલયનો બાહ્ય દેખાવ વકટ નં. ૧૩પ ઉપરથી જોઈ શકાય તેમ છે. આ દેવાલયનું ભોંયતળીયું ઉંચું હોવાને લીધે તથા મુખ્ય ઘુમ્મટોની વધારે ઉંચાઈને લીધે એક મહાન જૈન દેવાલયનો બરાબર દેખાવ * “ હિસ્ટરી ઓફ ઇ ડીઅન એન્ડ ઇન આર્કીટેક્ટર” નામના પુસ્તકમાં ફરગ્યુસને પા. ૨૪૦ ઉપર આપેલ પ્લાન બરાબર નથી. અહીં આપેલે નકશો ખરે અને વિશ્વાસ રાખવા લાયક છે. ana Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.orgPage Navigation
1 ... 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
