________________
- બ્રહ્માદેવની કથા (ગાથા-૩૦૩)
સોમદત્ત નામનાં પુરોહિતનો પુત્ર બ્રહ્મદેવ સકળ વિદ્યાગૃહ છતાં જાતિમદથી ઉન્મત્ત બની જવાથી તેના પિતાના મરણ બાદ રાજાએ અન્ય પુરોહિત થાપ્યો. બ્રહ્મદેવની સહુકોઈ હાંસી કરવા લાગ્યા, તેથી કંટાળીને તે અટવીમાં ચાલ્યો ગયો. ત્યાં અનેક ડુંબોને જોતા તેમાંના એક ડુંબે આવી તેને સ્પર્શ કર્યો. તેથી તે કુપિત થઈ તેને શાપ દેવા લાગ્યો. પરિણામ એ આવ્યું કે ડુબે તેને ઠાર માર્યો. ત્યાંથી તે મરીને તે જ ડુંબનો દુર્ભગ પુત્ર થયો અને બહુ પાપ કરી મરીને પાંચમી નરકે ગયો. ત્યાંથી પણ નીકળીને પ્રાયઃ સર્વ હિન જાતિઓમાં અવતરી મહા દુઃખી થયો.
વણિકપુત્રી વસુમતીની કથા (ગાથા-૩૦૫)
એક શ્રેષ્ઠીની વસમતી નામની પુત્રીએ પોતાની માતાના મરણ થયા બાદ ઓરમાન માતાની ઉપર ખોટું આળ ચઢાવવા એકદા યુક્તિ કરી, જેથી નાહકે તેણીનો શ્રેષ્ઠીએ ત્યાગ કર્યો. તેથી બાર પ્રહર સુધી તે બાપડી રુદન કરતી રહી. એવા દયાજનક દેખાવ જોયાથી તેણીનું હૃદય પીગળ્યું, અને કલંક ઉતારવા માટે પોતાના પિતાને યુક્તિસર સમજાવવા લાગી, આથી પિતાએ પુનઃ તેણીનો સ્વીકાર કર્યો. આવી રીતે બાંધેલા કર્મ વડે તેણી ભવાંતરમાં બાર વર્ષપર્યત પતિવિરહના દુઃખને પામી. છેવટે જ્ઞાનીના મુખથી તે હકીકત જાણી વૈરાગ્યથી દીક્ષા લઈ તે સુખી થઈ.
કપિલની કથા (ગાથા-૩૧૨) કલિ એ એક પુરોહિતનો પુત્ર હતો, જે પોતાના પિતાના મરણ થયા બાદ માતાની પ્રેરણાથી પિતાના મિત્ર બ્રાહ્મણના ઘરે
श्री पुष्पमाला प्रकरण
१७३
