________________
નવેમ્બર અંક વિશેષઃ કેલિડોસ્કોપિક નજરે
ગયા અંકની વાતો
ડૉ. સુરેશ ગાલા નવેમ્બર અંકના મુખપૃષ્ઠ ઉપર સરસ્વતી માતાના ફોટામાં અલગ કરી નાખે છે અથવા ક્રમશઃ આહાર ત્યાગીને મોતને પ્રેમથી Èનમ: મંત્ર વાંચી ઉપાધ્યાય યશોવિજયજીનું સ્મરણ થયું. એમણે ભેટે છે. આ સંલેખના વ્રત છે. કાશીમાં ગંગાતટે તપશ્ચર્યાપૂર્વક એકચિત્તે ૐ હું નમ: મંત્રનો જપ શ્રી વાસુદેવ વોરા અનુવાદિત ઈવના ઈલિય નો લેખ “બાપુ કર્યો હતો, પરિણામે સરસ્વતી માતાએ પ્રગટ થઈને એમને વરદાન કુટિરનો સંદેશ ભૌતિકતામાં રચ્યાપચ્યા રહેનારાઓ માટે બહુ આપ્યું હતું.
સ્પષ્ટ છે. સાદાઈમાંથી ઉદ્ભવતો આનંદ એ સાત્વિક આનંદ છે. સેજલબહેને તંત્રીલેખમાં ભૌતિકતાને વધારે પડતાં અપાતાં પરિગ્રહ મર્યાદા જાળવવી જરૂરી છે જે જૈનધર્મના પરિગ્રહ પરિમાણ મહત્ત્વ વિશે લાલબત્તી ધરી છે. વડીલો અને યુવા વર્ગ વચ્ચે વર્તાતા વતની યાદ અપાવે છે.
ને સામાજિક અંતરને ઉજાગર કરતાં ચેતવણી આપતા કલકતાના લગભગ ૧૫૦ વર્ષ જૂના જૈન મંદિર ‘દાદાવાડી’ના કહ્યું છે, હજી આપણે નહીં જાગીએ તો આવનારા સમયમાં માત્ર નિર્માણ પાછળ શ્રીમાન બદ્રિદાસ રાયની માતૃભક્તિની અનુમોદના વૃદ્ધાશ્રમોની જ સંખ્યા નહીં વધે પણ બાળઉછેર કેન્દ્ર અને સામાજિક જ કરવાની હોય. સંબંધ – હૂંફ કેન્દ્રો પણ ખોલવાં પડશે.
ભદ્રાયુ વછરાજાનીએ પોતાની આગવી શૈલીમાં મેડિકલ કુમારપાળભાઈએ કબીરસાહેબની બિરહુલીમાં પ્રગટતા વ્યવસાયમાં પણ નિષ્ઠાવાન, પ્રામાણિક માનવતાપાત્ર અને સેવાભાવી તત્ત્વજ્ઞાનનો ખૂબ જ સુંદર રીતે આસ્વાદ કરાવ્યો. અગિયારમી ડૉક્ટરોના નામ સાથે ઉલ્લેખ કરતા કહ્યું “જેની પાસે માંદા ન દિશા એ ભીતરની દિશા છે. એ દિશામાં પ્રવાસ કરવાથી જ હોઈએ ત્યારેય બેસવાનું મન થાય.'' ધર્મઆરાધનાની શરૂઆત થાય છે અને સ્વયંનું સરનામું મળે છે. મિલિ પોલાક લિખિત ‘મિ. ગાંધી ધ મેન' પુસ્તકના આધારે
જ્યાં સુધી વ્યક્તિ મન, મોહ અને તૃષ્ણાથી ઘેરાયેલી હોય છે ત્યાં મહાત્માનું બિરુદ મળ્યું એ પહેલાનાં દક્ષિણ આફ્રિકામાં વકિલાત સુધી એની દોડ દશ દિશાઓ ભણી જ હોય છે. અગિયારમી દિશાને કરતા ગાંધીજી વિશે સોનલબેને રસપ્રદ વાતો રજૂ કરી છે. ગાંધીજીના 4th Dimension પણ કહે છે.
કુટુંબજીવન આરોગ્ય, બાળઉછેર, શિક્ષણ આદિ અંગેના વિચારો ભારતીબહેને જૈનશાસનમાં દિવંગત જૈન શ્રમણીઓના પ્રદાન સમાવતું, ચંદ્રશંકર પ્રાણશંકર શુક્લએ અનુવાદિત કરેલું આ પુસ્તક વિશે ખૂબ જ વિગતથી અભ્યાસપૂર્ણ લેખ લખ્યો છે. સમતા, વાંચવાનું જરૂર મન થાય. સ્વાધ્યાય, ત્યાગ અને જયણા દરેક શ્રમણ-શ્રમણીઓમાં મૂર્તિમંત આચાર્ય વાત્સલ્યદીપસૂરીશ્વરજી પ્રબુદ્ધ જીવનના લગભગ દરેક હોય છે.
અંકોમાં જૈન ધર્મના જ્યોતિર્ધરોનો પરિચય કરાવે છે. આ અંકમાં | વિઠ્ઠલભાઈ પટેલે વિપશ્યના સાધના પદ્ધતિ વિશે ઊંડાણમાં શ્રી રતિલાલ દીપચંદ દેસાઈને ધર્મનિષ્ઠ સાહિત્યકાર કહી એમના માહિતી આપી અને શ્વાસના આવનજાવન ઉપર મનને સતત જૈન સાહિત્યના સર્જન વિશે માહિતીપૂર્ણ લેખ લખ્યો છે. આચાર્ય સ્થિર રાખવાથી ચિત્તની શુદ્ધતા અને નિર્વાણની પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે લખે છે “અમૃતના બિદુ જેવી શીતળતા અને ગુલાબના પુષ્પ જેવી એ પ્રતિપાદિત કર્યું. ગોયન્કાજી કહે છે
મધુરતા જેમના સાહિત્યમાં છલકાય છે એવા રતિભાઈનાં પુસ્તકો - સાંસ દેખતે દેખતે મન અવિચલ હો જાય
સહુને વાંચવા ગમશે.'' અવિચલ મન નિર્મલ બને સહજ મુક્ત હો જાય.
આચાર્ય વિજયશીલચંદ્રસૂરિ ઊંચા અભ્યાસી અને સારા લેખક માલિનીબહેન શ્રોફે મહાભારતના અલ્પચર્ચિત સ્ત્રી પાત્રો છે. આચાર્ય ચતુરસેન રચિત “વૈશાલીની નગરવધૂ' નવલકથા, વિશે સંક્ષિપ્તમાં વાત કરીને કુરુવંશજ વિશે માહિતી આપી. કુરુવંશ કનૈયાલાલ મુનશીની સોલંકી કુળની નવલકથાઓ, દર્શકની પ્રખ્યાત ટકી રહ્યો. ભીખને કારણે અને કુરુવંશના નાશમાં પણ ભીખ નવલકથા ઝેર તો પીધા છે જાણી જાણી અને દિનકર જોષીની પ્રશ્ન નિમિત્ત બન્યા. (ભીખનો વધ ન થાય તો પાંડવો જીતી ન શકે અને પ્રદેશની પેલે પાર' - આ સઘળી નવલકથાઓમાં જૈન દ્વેષ, જૈન શિખંડીને આગળ રાખ્યા વગર ભીખનો વધ શક્ય ન હતો.) સાધુ કે આચાર્યની કુત્સિત બાજુ ઊપસાવવામાં આવી છે એના વિશે
ઘણા જૈનેતરો સંલેખના વ્રતને એક પ્રકારની આત્મહત્યા માને એમણે અંતરની વેદના વ્યક્ત કરી છે. એમણે ઉદાહરણો પણ છે. એમને સુબોધીબેનના ટૂંકા લેખ દ્વારા જરૂર સમાધાન મળી જશે આપ્યાં છે. એમની વાતો સાથે અસહમત થવું શક્ય નથી. એમણે કે સંલેખના વ્રત એ આત્મહત્યા નથી. જેમણે આત્મસાધના દ્વારા ખુલ્લું મન રાખીને લખ્યું છે કે “જૈન ધર્મની ટીકા-ટિપ્પણી થાય જ એવી અવસ્થા પ્રાપ્ત કરી લીધી હોય છે, પરિણામે એમને મોતનો નહીં એવું સંકુચિત માનસ વિચારશીલ જૈન ધરાવી ન શકે. ટીકા અણસાર આવી જાય છે. સાધક મોતના સમયે પોતાને દેહથી કરો પણ તે કાલ્પનિક ન હોવી જોઈએ. દ્વેષ કે અરુચિથી પ્રેરિત ન
પ્રબદ્ધજીવન
(ડિસેમ્બર- ૨૦૧૮)
