________________
૨૮ પ્રબુદ્ધ જીવન
જુલાઈ, ૨૦૧૬ અનેકાંતદર્શને મત, વાદ, વિચારસરણી અને માન્યતાઓના એના મૂળમાં રહેલા અભયને માણસના જીવનમાં સ્થાપવાનો છે. માનવીના હૃદયમાં ચાલતા વિવાદયુદ્ધને ખાળવાનો પ્રયાસ કર્યો. એની ક્રિયાઓ પાછળ રહેલી ભાવનાઓને સમજવાનું અને અહિંસાની આને માટે એમણે સાત અંધ વ્યક્તિઓ હાથીને જે જુદી જુદી રીતે સાથોસાથ કરુણાનો પુરસ્કાર કરવાનું જરૂરી બન્યું છે. કૃપણતા, વર્ણવે છે તેનું દૃષ્ટાંત આપ્યું. આ અનેકાન્તવાદથી માનવી બીજાની દરિદ્રતા અને તુ છતા છોડીને મૈત્રી, શક્તિ અને ભક્તિ દૃષ્ટિએ વિચારતો થઈ જશે અને આમ થાય તો જગતનાં અર્ધા દુઃખો અપનાવવાની આવશ્યકતા છે. જેનદર્શન પાસે રહેલા મનોવિજ્ઞાન, ઓછાં થઈ જાય. અનેકાન્ત સમન્વયનો અને વિરોધ-પરિહારનો સ્વાથ્ય વિજ્ઞાન અને અર્થવિજ્ઞાનને સમજાવવાનો, ઍટમબૉમ્બ સામે માર્ગ બતાવે છે. વિનોબાજી કહે છે કે અનેકાન્ત દૃષ્ટિ એ મહાવીરની અણુવ્રતોને દર્શાવવાનું, ધર્મમાં નિહિત વ્યાપક સમન્વય, સર્વધર્મ જગતને વિશિષ્ટ દેન છે. આઇન્સ્ટાઇને ભૌતિક જગતમાં સાપેક્ષવાદ સહિષ્ણુતા અને નારી પ્રતિષ્ઠા - આ રીતે ઘણી નવી બાબતોથી નવી શોધ્યો. ભગવાન મહાવીરે ર૬૦૦ વર્ષ પહેલાં વ્યવહાર જગતનો ક્ષિતિજો ઉઘાડવી પડશે. અહીં તો વૈશ્વિક સંદર્ભમાં જૈન ધર્મ સામેના સાપેક્ષવાદ બતાવ્યો.
પડકારો વિશે મારા જ્ઞાન અને અનુભવની મર્યાદા સ્વીકારીને વાત જૈન ધર્મએ માનવગૌરવની
કરી છે. વાત કરી છે. ભગવાન મહાવીરે મોકળ માર નું ગીત
એકાંતિક આગ્રહોમાં ખૂંપેલા કહ્યું, “તું જ તારો ભાગ્યવિધાતા વાયુ! તું મને શ્વાસ અર્પે છે, બોલવા માટે !
જગતને ધર્મો અને છે.' પોતાના સમયની
સૃષ્ટિના પદાર્થો, તમે તમારા પ્રસ્તારમાંથી મને મારા શબ્દોના રાજકારણીઓ ને અને કાંતની અંધશ્રદ્ધાઓ અને માન્યતાઓનો અર્થ અને આકાર બક્ષો છો!
ભાવના આપીએ, પરિગ્રહના વિરોધ કર્યો. જડ પરંપરાનો ત્યાગ તારી સર્વવ્યાપ મૃદુ ઝરમર વરસાવીને તે પ્રકાશ, તું મને અને બધી
બો જથી લદાયેલા જગતને અને અંધવિશ્વાસનો અનાદર હોય વસ્તુઓને વીંટળાઈ વળી હુંફ આપે છે !
અપરિગ્રહના આનંદનો અનુભવ તો જ નિગ્રંથ થવાય. મહાવીરની
કરાવીએ. માનવજાત પર ઝળુંબી પાસે હતો માત્ર પ્રકાશ. એમણે | આડાઅવળા ખાડાખબડાવાળી હે કેડીઓ, તમે માર્ગની બંને બાજુએ
રહેલા એઇડ્ઝના ખતરા માટે ધર્મની આસપાસ લાગેલાં વહી રહો છો !
સંયમની ગરિમા કરીએ. વૈશ્વિક માન્યતા, અંધશ્રદ્ધા અને હું મારા મારગ! આવા તો અનેક સત્ત્વો તારામાં સમાયેલાં છે. પર્યાવરણીય અસમતુલા સામે જૈન ચમત્કારોનાં આવરણ દૂર કર્યા એટલે જ તો તું મને આટલો પ્રિય છો!
ધર્મના સમગ્ર સૃષ્ટિના અને માત્ર પ્રકાશની શોધ અને
| આ ફર્શબંધ સડકો! એમની કિનાર પરના આ દુર્ગમ અવરોધો! | પર્યાવરણની વિચારધારા મોક્ષપ્રાપ્તિના માર્ગ તરીકે ધર્મ
આ નાવડીઓ ! જહાજવાડાઓના આ સ્થંભો અને ખપાટીયાંઓ | દશોવીએ, મનની શક્તિ માટે રહ્યો છે એમ જણાવ્યું. તોતિંગ કાષ્ઠની હારબંધ થપ્પીઓ ! દૂર-દૂર ડોલતાં પેલાં વહાણો!
પચ્ચખાણ, ધ્યાનની ઉચ્ચ સાંપ્રત વૈશ્વિક વાતાવરણમાં
ભૂમિકા માટે કાઉસગ્ગ, આપણી સામે પહેલો એક પડકાર આ હારબંધ મકાનો! બારીઓથી કોરાયેલી આ પડસાળો આ છાપરાંઓ !
આંતરદોષોની ઓળખ માટે છે આપણા અને કાંતવાદની | આ દોઢીઓ અને દરવાજાઓ ! આ છજાંઓ અને લોખંડી ફાટકો !
પ્રતિક્રમણ, આંતરશુદ્ધિ માટે વિચારધારા જગતને દર્શાવવાનો. અનેક રહસ્યોને છતાં કરી દેતી આ વાતાયનોની પારદર્શક છીપો !
પર્યુષણ, જીવનશૈલી માટે વિનય, બીજો પડકાર છે મહાત્મા આ બારણાંઓ અને સીડીઓ ! આ તોરણદ્વારો!
પ્રખર વીરતા માટે ક્ષમાપના, ગાંધીજીના જીવનમાં જો વા
આ અનંત પગથારીઓના ભૂખરા પથ્થરો! આ ઘસાયેલા- આત્માના અધ્યાત્મને પામવા મળતી જેન ધર્મની અહિંસા, ' ખૂંદાયેલા ચૌરાહો...
માટે સ્વાધ્યાય - એ સર્વને પામીને અસ્તેય, અપરિગ્રહ અને અનેકાન્ત વિશેની ભાવનાઓને
હે મારા માર્ગ! મને ખાતરી છે કે જેણે–જેણે તને સ્પર્શ કર્યો છે તે આપણે આ પડકારો ઝલિએ, તા આ બધાંયને તેં તારામાં ઝીલી લીધાં છે; અને એ એ સૌને, મને આ
આપણી આવતીકાલ માત્ર ધર્મની દર્શાવવાની. ત્રીજી પડકારરૂપ
ખબર ન પડે તેમ છાની રીતે, તું મારામાં સંક્રાન્ત કરી દેશે; બાબત એ છે કે આજે જ્યારે
જ ઊજળી આવતીકાલ નહીં, બબ્બે |
સમષ્ટિકલ્યાણની ઊજળી આવતી વિશ્વમાં ‘કોન્સિયસનેસ' પ૨ | જીવંત અને મૃતને તેં તારી અક્ષુબ્ધ સપાટીમાં વસાવ્યાં છે ; અને
કાલ બની રહેશે, નહીં તો...? સંશોધનો ચાલી રહ્યાં છે, ત્યારે એમનાં અપાર્થિવ સત્ત્વો પ્રકટ થઈને મારી સાથે નેહસોહાર્દથી વર્તશે. આપણી આત્મબળની વાત
| વૉલ્ટ વ્હિટમેન ૧૩/બી, ચંદ્રનગર સોસાયટી, સમજાવવાનો.
અનુવાદક : રમેશ જાની જયભિખ્ખું માર્ગ, પાલડી, જૈન ધર્મ એ સમગ્રતાનો ધર્મ સૌજન્ય : કાવ્યવિશ્વ
અમદાવાદ-૩૮૦૦૦૭. ફોન : ૦૭૯ છે. ધર્મજગત અને કર્મજગતમાં સંપાદન : સુરેશ દલાલ. ઇમેજ પબ્લિકેશન પ્રા. લિ. મુંબઈ
૨૬૬૦૨૬૭૫. એકતા સાધવાનું એનું હાર્દ છે.
મોબાઈલ : ૦૯૮૨૪૦૧૯૯૨૫.
