________________
સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૯
પ્રબુદ્ધ જીવન
નાનો પરિત્યાગ એ ચાર
યોગ. ગાથા
આનો નિર્ણય કોણ ક
સત્ય, ક્ષમા, લોકો પ્રત્યે દયા, સર્વ કાર્યમાં નિરાસક્તિ વગેરે પણ આચમન : વિનમ્રતાનો વારિધિ : (અનુ. પૃષ્ટ બીજાથી ચાલુ) મહાતપ કહેવાય છે.' (તપયોગ, ગાથા, ૧૮)
જેનાથી સર્વજાતિનું, સર્વ સમાજને સખ વધે છે તેને મેં તપ કહ્યું કરીને આવી અનુપમ સિદ્ધિ મેળવી છે તેની પાસે પોતે જવું જોઈએ. એ છે, અને ભાવ લોકો ભક્તિપૂર્વક તે (હંમેશાં) કરતા રહે છે.' (તપયોગ,
આનંદ શ્રાવકના ઘરે પહોંચ્યા ત્યારે આનંદ શ્રાવકે પોતાને થયેલા જ્ઞાનની ગાથા ૧૯)
વાત કરી. ગૌતમ સ્વામીએ કહ્યું: ‘ગૃહસ્થને આવું વિશાળ જ્ઞાન ન થઈ શકે.” ‘ભોગ તથા વાસનાનો પરિત્યાગ એ ચારિત્ર્યનું મહાતપ છે. સર્વ
આનંદ શ્રાવકે કહ્યું, “પ્રભુ આપ અસત્ય બોલો છો. આપે પ્રાયશ્ચિત્ત લેવું ધર્મના લોકો તેના વડે મારા રૂપને પ્રાપ્ત કરે છે.' (તપયોગ, ગાથા
જોઈએ.’ આનંદની વાણીમાં વિનય હતો. ૨૦).
પણ આનો નિર્ણય કોણ કરે? ગુરુ ગોતમ ઊપડ્યા પ્રભુ પાસે. જઈને પ્રાયશ્ચિત, સંઘમાં પ્રેમ (ની વૃદ્ધિ), વિરોધી વૃત્તિનો અભાવ,
પૂછ્યું, “પ્રભુ! અમારા બેમાં કોણ સાચું? શું મારે પ્રાયશ્ચિત્ત લેવું પડે ?' શરીરનો ઉત્સર્ગ, મનની સ્થિરતા, દેવોને વંદન (પ્રભુની ભક્તિ) સ્પર્શ
ભગવાન મહાવીરે હસતાં હસતાં કહ્યું, “ગૌતમ, ભંતે, ગૃહસ્થને આવી સુખ વગેરેનો ત્યાગ (બ્રહ્મચર્યનું પાલન) ઉપવાસ, ધ્યાન, વગેરેને કર્મનો
વિશાળ મર્યાદામાં જ્ઞાન થઈ શકે. તારે આનંદ શ્રાવકને મિચ્છામી દુક્કડમ્ દેવા વિનાશ કરનાર તપ કહે છે.' (તપયોગ, ગાથા ૨૩).
જોઈએ. ક્ષમા માગવી જોઈએ.' ‘સર્વ જેનોની એકતા કરવી જોઈએ, તે મહાતપ છે. કલિયુગમાં
જ્ઞાનના મેરુ જેવા ગૌતમ સ્વામી આનંદ શ્રાવકને મિચ્છામી દુક્કડમ્ દઈ આવ્યા.
* * * સર્વ પ્રકારે સંઘ સેવા મહાતપ છે.' (તપયોગ, ગાથા ૩૩)
(આ તેમ જ ઑગસ્ટ મહિનાના અંકમાં પ્રગટ થયેલી બન્ને કથાઓ ‘તપથી સ્વર્ગ મળે છે, તપથી મોક્ષ વગેરેની સિદ્ધિ મળે છે. તપ મનુષ્યોને માટે આ લોકમાં અને પરલોકમાં સુખપ્રદ છે.' (તપયોગ,
આચાર્યશ્રી વાત્સલ્યદીપ કૃત પુસ્તિકા “જૈન ધર્મની આગમકથાઓ'માંથી ઋણ
સ્વીકાર સહ) ગાથા ૩૬) ‘તપથી કલેશ, ભોગ, તૃષ્ણા વગરે શાંત થાય છે. અને સામાન્ય
સમણસુત્ત' : અડધી કિંમતે પ્રાપ્ત માનવી પણ ઈન્દ્ર કે ચક્રવર્તી જેવો સમર્થ બની શકે છે.' (તપયોગ,
સમણ સુત્ત' ગાથા ૩૭)
વિશ્વના મહાન ધર્મોમાં જૈન ધર્મની ગણના થાય છે. અન્ય તપના કાર્યમાં મગ્ન રહેલા લોકો તીર્થકરના પદને પામે છે, તેઓ
મહાન ધર્મોમાં હિન્દુ ધર્મનું “ભગવદ્ ગીતા', બુદ્ધનું “ધર્મોપદ', સર્વ કાર્યો કરતા હોવા છતાં પરમ એવા સિદ્ધિ પદને પામે છે.' (તપયોગ,
ખ્રિસ્તીઓનું “બાઈબલ', ઈસ્લામનું ‘કુર્રાન' એમ એક એક ગાથા ૩૮). શ્રી જૈન મહાવીર ગીતા'ના તપયોગમાં તપનો મહિમા અનેક
પુસ્તકમાં એમના ધર્મનો સાર આવી જાય છે. જૈન ધર્મમાં એક જ સ્વરૂપે વર્ણવાયો છે.
પુસ્તકમાં ધર્મસાર આવી જાય એવું એક પણ પુસ્તક નહતું એનું તપ આત્મશક્તિ ખીલવવાનું સાધન ગણીએ તો તેનું ઉત્તમ
મુખ્ય કારણ એ હતું કે જૈન ધર્મમાં માનવ મનનું એટલું વિશ્લેષણ દૃષ્ટાંત મહાત્મા ગાંધીની અહિંસાની ચળવળ છે. મહાત્મા ગાંધીની
થયું છે કે એક એક મનોભાવ ઉપર અનેક પુસ્તકો લખાયા છે. અસહકાર આંદોલનની ઘટનાએ દુનિયાને ધ્રુજાવી દીધી હતી : એ
જૈનોના ૨૪મા તીર્થંકરની ૨૫૦૦ વર્ષની ઉજવણી સમયે સંત સમયમાં થયેલા અસહકાર, ઉપવાસ તથા અહિંસક સત્યાગ્રહ તપની
વિનોબાજીએ જેનોને આગ્રહ કર્યો કે જૈન ધર્મનો સાર આવી અસીમ શક્તિના જ દ્યોતક નથી?
જાય એવું એક પુસ્તક હોવું જોઈએ. કામ કઠીન હતું. સદ્ભાગ્યે જૈન ધર્મના અંતિમ તીર્થકર શ્રમણ ભગવાન મહાવીરે કરેલા જૈિન સમુદાયના ચારે ફિરકાઓ તેમજ સાધુ-સંતો અને ધર્મના વિશિષ્ટ તપ યાદ કરીએ ત્યારે થાય છે કે આત્મકલ્યાણ માટે સ્વયં ઊંડા અભ્યાસીઓએ મળીને “સમણસુત્ત' નામનું પુસ્તક તૈયાર તીર્થંકર પરમાત્મા પણ કેવો પ્રચંડ પુરૂષાર્થ કરે છે? શ્રી બપ્પભટ્ટી કર્યું છે. જેમાં જૈન ધર્મના સિદ્ધાંતોને લગતી ૭૫૬ ગાથાઓની સૂરિજી મહારાજે આચાર્યપદ ગ્રહણના દિવસથી માવજીજીવ મૂળ પ્રાકૃત, માગધી કે અર્ધમાગધી, સાથે સાથે સંસ્કૃતમાં અને (આજીવન) આયંબીલ તપ કરવાનું વ્રત લીધું હતું! જૈન સંઘમાં ગુજરાતીમાં સરળ ભાષામાં સમજણ આપવામાં આવેલ છે. આમાં અનેક દૃષ્ટાંતો એવા પણ મળે છે કે દેવ સાધના માટે તપ કરાયું જૈન ધર્મના મુખ્ય સિદ્ધાંતો છે, ઉપરાંત વધારે સમજવા માટે હોય! તીર્થની, ધર્મની રક્ષા માટે પણ અનેકવાર તપ સાધના થતી
જિનો પાસે વિપુલ સાહિત્ય તો છે જ. જોવા મળે છે.
| જે ભાઈ-બહેનોને આ “સમા સુત્ત' જોઈતું હોય તેમને માટે જૈનધર્મના તપ આરાધનનો મૂળ હેતુ આત્મકલ્યાણનો જ છે.
એક શુભેચ્છક તરફથી કેટલીક નકલો અર્ધી કિંમતે આપવા માટે એ માટે પ્રેરણા “શ્રી જૈન મહાવીર ગીતા'ના ‘તપોયોગ'માં સાંપડે
અમને મળેલ છે. અર્ધી કિંમત રૂપિયા પચાસ થાય છે. જે ભાઈછે. તપથી આત્માનું પતન રોકાય છે, તપથી આત્માનું ઉત્થાન
બહેનોને આ પુસ્તક જોઈતું હોય તેમણે મુંબઈ જૈન યુવક સંઘની થાય છે એ ઘંટનાદ તપયોગમાં અખંડ સંભળાય છે! (ક્રમશ:)
ઑફિસમાં સંપર્ક કરવા અને ત્યાંથી મેળવી લેવા વિનંતિ છે. પૂજ્ય આચાર્યશ્રી વાત્સલ્યદીપ, જૈન જ્ઞાનમંદિર, જ્ઞાનમંદિર રોડ, દાદર
a મેનેજર) (વેસ્ટ), મુંબઈ-૪૦૦૦૨૮.
