________________
તા. ૧૬-૧૨૭૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
૧૫
તે સમયના મુજબ નાણાકીય મદદ
કરવાને કાંગ્રેસ
કે સમાજવાદી નેતાઓએ પણ ભ્રષ્ટાચાર કર્યો હતો! ટૂંક
તામિલનાડુના ભૂતપૂર્વ મુખ્યપ્રધાન શ્રી કરુણાનિધિ સામે ભ્રષ્ટા નાણા ચૂકવ્યા હતા. ધીરે ધીરે લાલા શંકરલાલનું કૌભાંડ બહાર આવવા ચાર અંગે તપાસ ચાલી રહી છે. તેમાં અમુક ખૂન કેસમાં પોલીસે લાગ્યું એટલે તે ગભરાયા. જ્યુપિટર કંપનીના શેર હોલ્ડરોને છેતર્યા તપાસ કરવામાં ઢીલ કરવી તેવી સૂચના પ્રધાને આપી હતી હતા તે પાપ ઢાંકવા માટે તેમાં તે સમયના સમાજવાદી નેતા અને તેવી વાત બહાર આવી છે. કેટલીક વ્યાપારી પેઢીઓની સાથે પંડિત જવાહરલાલ નહેરુના મિત્ર શેઠ દામોદર સ્વરૂપને મળ્યા. પ્રધાનોને દુર્વ્યવહાર પણ આ ભ્રષ્ટાચારની તપાસમાં બહાર આવ્યો લાલા શંકરલાલે શેઠ દાદર સ્વરૂપને કરગરીને કહ્યું “જુઓને હું છે. રાજકીય ધ્યેયને પાર પાડવ: માટે વ્યાપારી કંપનીઓને સહકાર સમાજવાદ માટે કેટલે ભેગ આપું છું, છતાં મને જ્યાં ત્યાં અપઅને નાણાકીય મદદ મેળવવામાં શ્રી કરુણાનિધિએ ઘણી થાપ ખાધી યશ મળે છે. ફોરવર્ડ બ્લેક તરફ્ટી મને એક પાઈ પણ મળતી નથી છે અને ભારતીય રાજકારણમાં આ વાત તદન નવી નથી. એરિસા, છતાં હું તે માટે કેટલો ભેગ આપું છું એટલે તમે મને મુશ્કેલીમાં બિહાર અને રાજસ્થાનમાં આ પ્રકારે કોંગ્રેસી પ્રધાનએ પણ
મદદ કરો.” વ્યાપારીઓ કે ઉદ્યોગપતિઓ પાસેથી નાણાકીય મદદ લઈને તેમને
આવી વિનંતીને ધ્યાનમાં લઈ સમાજવાદી નેતા શેઠ દાદર અનેક લાભ ખટાવી દીધાના દાખલા બન્યા છે અને કેટલાક આર્થિક
સ્વરૂપે લાલા શંકરલાલની સ્કીમ મંજૂર રાખી. એ સ્કીમ આ પ્રમાણે ગુના કરનારા ઉદ્યોગપતિઓને રાજકારણીઓએ બચાવવાનો પ્રયાસ
હતી: પાયર એફ ઈન્ડિયા એસ્યોરન્સ કંપની નામની વીમા પણ કર્યા છે.
કંપનીના શેરી લાલા શંકરલાલ વેચાતા લેશે. શેઠ દામોદરને આ પરંતુ ભૂતકાળમાં નજર નાખતાં નવી દિલ્હીને એક બહુ કંપની મહિને રૂા. ૨૦૦ને પગાર, એક મેટરકાર અને તેને ખર્ચ ચોંકાવનારો કિર સામે આવે છે. સ્વરાજ મળ્યું નહોતું ત્યારે અને
આપશે. તેના બદલામાં શૈઠ દામાદરે લોલ શંકરલાલને સહકાર
આપ. સ્વરાજ્ય મળ્યા પછી બિરલા તરફથી કોંગ્રેસને સારી નાણાકીય
શેઠ દામોદર તે આ જાળમાં ફસાયા. જ્યુપિટર કંપનીએ શેઠ સહાય મળતી હતી, પરંતુ સ્વરાજ્ય પહેલાં સામ્યવાદી પક્ષને અને
દાદરને રૂા. ૪૮ લાખની લેન આપી અને એ લોનમાંથી તે સમયના સુભાષચંદ્ર બોઝવાળા ફોરવર્ડ બ્લોકને ઉદ્યોગપતિઓ
શેઠ દામોદરે એમ્પાયર એસ્યોરન્સ કંપનીના શેર ખરીદ્યા. હકીકતમાં કે વેપારીઓ તરફથી બહુ નાણાકીય મદદ મળતી નહિ. ૧૯૩૯માં ગાંધીજીના ચેલા જેવા શ્રી પટ્ટાભી સિતારામૈયાને કોંગ્રેસ
જ્યુપિટર ઈસ્યુરન્સ કંપનીએ ઘણી કંપનીઓ, શેરહોલ્ડરો અને ૫મુખની ચૂંટણી માટેના ઉમેદવાર તરીકે ઊભું રહેવાનું ગાંધીજીએ
બેંકને નવરાવીને આ પ્રકારે અમ્પાયર કંપની ઉપર આધિપત્ય
મેળવ્યું હતું. આ વાતની જ્યુપિટરના શેર હોલ્ડરોને પૂરી બાતમી સૂચવ્યું. શ્રી પટ્ટાભી સિતારામૈયાને જમણેરીઓને ટેકો હતે. તેમની
મળી એટલે લાલા શંકરલાલ અને સમાજવાદી નેતા શેઠ દાદર સામે ડાબેરીઓએ સુભાષચંદ્રબોઝને ઊભા રાખ્યા પણ જમણેરીઓની તાકાત ત્યારે વધુ હતી અને ફોરવર્ડ બ્લેક તરીકે ઓળખાતા સુભાષ
ઉપર ફોજદારી કેસ થયે. તે આખો કેસ મુંબઈની કોર્ટમાં ચાલ્યો.
કાલે ખંડાલાવાલા નામના મશહૂર ન્યાયાધીશે રાજીનામું આપીને બાપુના જૂથની લધુમતી હતી એટલે સુભાષબાબુ ચૂંટણીમાં હારી
આ કેસમાં સ્પેશ્યલ પઝીક્યુટર તરીકે કામ કર્યું અને ડાબેરીઓના ગયા. એ પછી તે સુભાષબાબુ સિંગાપોર ચાલ્યા ગયા પણ કોંગ્રેસની
બિરલા” બનવા ઈચ્છનારા લાલા શંકરલાલને જેલ ભેગા કરવાનો અંદર ફેરવર્ડ બ્લોકે ડાબેરી વિચારોણી લાવ્યે રાખી. જે પ્રકારે
સંકલ્પ કર્યો. બિરલા તરફથી જમણેરીઓને નાણાકીય મદદ મળતી હતી તેવી
શેઠ ઘમંદર સ્વરૂપને એમ હતું કે સાક્ષી તરીકે પંડિત જવાહર નાણાની મદદ કરવા માટે અને સામ્યવાદને ઝંડો ફરકાવવા માટે
લાલ નહેરુને બતાવાય અને નહેરુ જે અભિપ્રાય આપે કે શેઠ દિલ્હીના લાલા શંકરલાલે બીડું ઝડપ્યું. લાલા શંકરલાલે એમ જ મા
દાદર પ્રામાણિક વ્યકિત છે તે પોતે છૂટી જશે અને લાલાશંકરલાલ કે બિરલા જેવી મદદ ફોરવર્ડ બ્લેકને મળી હોત તો સુભાષબાબુ ન હારત.
સામે કેસ પણ મેળે પડશે. પંડિત નહેરુએ કોર્ટમાં દાદર સ્વરૂપને સામ્યવાદના પ્રચાર માટે પણ મૂડીની જરૂર પડે છે. લાલા
પ્રમાણિક બનાવ્યા પણ ખરા પરંતુ કોર્ટે આ સમાજવાદી બિરાદરી શંકરલાલ કાંઈ બિરલા જેવા ઉદ્યોગપતિ નહોતા એટલે તેમણે જે
મંજૂર ન રાખી અને લાલ શંકરલાલ તેમ જ શેઠ દામેર સ્વરૂપ ડાબેરીઓને વગદાર બનાવવા હોય અને ડાબેરીના “બિરલા” બનવું
એ બન્નેને જેલ ભેગા કર્યા હતા.
-કાન્તિ ભટ્ટ હેય તે કોઈ કંપનીના માલિક બનવું જોઈએ. આવું વિચારીને લાલા શંકરલાલે કોઈક કંપનીનું આધિપત્ય મેળવવા સક્રિય પગલાં
એક ચિત્ર શરૂ કર્યા. ડી. વી. ચોપડા નામના એક પંજાબી પણ ત્યારે ફોરવર્ડ
બારસે સ્કેવર ફીટ ને ટીપટોપ મોટો બ્લેક! બ્લેકની કંઠી પહેરી ચૂકયા હતા. તે સમયે જ્યુપિટર ઈસ્યુરન્સ મમ્મી બેંકમાં સર્વિસ કરવા ગઈ છે. કંપનીના બે મોટા શેર હોલ્ડરો સંયોગને કારણે તેઓ પિતાના
પપ્પા ઓફિસને કામે કલકત્તા ગયા છે. ૬૩૦૦૦ શેર વેચી નાખવા માગતા હતા. આ વાતની ડી. વી. ચોપડાને
હમણાં જ ચાલતાં શીખેલે મીકી ખબર પડી. જો લખપતિ થવું હોય તે રૂા. ૩૩.૩૯ લાખની કીમતને આ શેર ખરીદી લેવા જોઈએ તેવી સલાહે શ્રી ચાપડાએ
કોઈને શેધ હોય એમ લાલા શંકરલાલને આપી અને વગર પૈસે આ શેર કેમ ખરીદવા
ડ્રોઈંગ રૂમમાંથી બેડરૂમમાં તેની તરકીબ પણ લાલા શંકરલાલને સૂઝી આવી.
અને બેડરુમમાંથી ડ્રોઈંગરૂમમાં લાલા શંકરલાલે ૧૯૪૮માં જ્યુપિટર ઈસ્યુરન્સ કંપનીના
આવ - જા કર્યા કરે છે. શેરો મેળવ્યા અને તે રીતે આ કંપની ઉપર આધિપત્ય જમાવ્યું;
ઘરને વિશ્વાસુ સખારામ ન ઉપર વાતોની આપલે કરે છે.. પરંતુ જ્યુપિટરના મૂળ શેર હોલ્ડરોને જે રકમ ચૂકવાઈ તેમાં કંપની
વૃદ્ધ આયા પાન ચાવે છે.
અને કાનૂનની દષ્ટિએ મોટો ભ્રષ્ટાચાર થયે. હકીકતમાં લાલા શંકરલાલ પોતાના ખિરસામાંથી મામૂલી રકમ કાઢીને જ્યુપિટર કંપનીનું આધિ
થોડી થોડી વારે ચેખા વીણવાની ચેષ્ટા કરે છે! પત્ય મેળવ્યા પછી એ કંપનીના શેરો વેચીને જ મૂળ શેર હોલ્ડરોને
– વિપિન પરીખ
2 આપી એને સૂઝી એસ કંપની
