________________
નવાની કથની
પ૩
પગલ‘ગરિયાં—આ તા હાયલગરિયાંની વાત થઇ. હવે આપણે પગલ’ગરિયાંને વિચાર કરીશુ. એકબીનનાં લંગરિયાંમાં આંટી ભેરવી પાતે લગર તરીકે વાપરેલી ચીજ પેાતાના પગના અંગૂઠા ને એની જોડેની આંગળીમાં દબાવી ખસતા જવું અને જરૂર જણાય તે પ્રમાણે દારી છેડતા જવી તે પગલંગરિયાં લડાવવાં' એમ કહેવાય છે. દેરી છેડવામાં કે ખસવામાં અમુક પ્રકારના ફરક પડતાં પેતાનું કે મામાનું લંગરિયું કપાઇ જાય છે. જો દેરી બરાબર સરે તેમ તે છેડાય તા તે મેટે ભાગે સામાનુ જ લ ંગરિયું કપાય.
*
ઘીસરકાટ્ટા—જેમ કેટલાકને કનકવા ચગાવવાના શેખડાય છે અને કેટલાકને લગરિયાં લડાવવાનેા શેાખ હોય છે તેમ કેટલાંક ટેકરાંએાને સામમામી દીસરકાટ્ટા લડાવવાને શાખ હૈય છે. દારીના એક નાના કકડા પોતાના હાથમાં રાખી એ વડે બીજાના હ્રાથમાં રહેલા દારીના કકડાને ઘસરકા લગાવી કાપવાની રમત તે થ્રીસરકાટ્ટા' કહેવાય છે અને એવી રમત રમવી તે ‘શ્રીસરકાટ્ટા લડાવવા' એમ કહેવાય છે.
ધીસરકાટ્ટાના પ્રકાર—ઘીસરકાટ્ટા એ રીતે લડાવાય છેઃ (૧) આંટાલને અને (૨) આંટા લીધા વિના. પેાતાના હાથમાં દેરીતેા એક છેડે પકડી રાખી, ખાનએ તે હાથ વડે પકડી રાખેલી દેારીમાંથી બીજો છેડે પસાર કરી–આંટે લઇ, એ છેડા ભીન્ન હાથ વડે પોતે પકડવા અને પછી બંને જણાએ સામમામી દેરીના ઘસરકા લગાવવા તે ઘીસરકટ્ટાના પહેલા પ્રકાર છે; અને પોતે બે હાથ વડે દેરી પકડવી અને સામે પણ તે પ્રમાણે દેરી પડે એટલે આંટા લીધા વિના પેતાની દેરી વડે સામાની દેરી ઉપર ધસરકા પાડવા તે ઘીમરકાટ્ટાનેા ખીજો પ્રકાર છે. જેમ ખીજી બધી રમતેામાં લુચ્ચા માણસે લુચ્ચાપ્ત કરે છે તેમ આમાં પણ એવી કેટલીક લુચ્ચાઇ કેટલાક કરે છે. એક લુચ્ચાઇ તો એ છે કે પેાતાની દેરી કપાઇ જવાની અણી ઉપર હૈાય ત્યારે અથવા તેા સામાની દેરી ઉપર નાહકના ઘસરકા પાડવાની ખુચ્છા થાય ત્યારે પેાતાના હાથમાંથી દેરીને એક છેડા છેડી દેવા તે છે. બીજી લુચ્ચાઇ એ છે કે કાઇ ન જાણે તેમ બેવડી દેરી રાખી ઘીસરકાટ્ટા લડાવવા.
इति श्रीपतङ्गपुराणे लङ्गरियक- दवरकसङ्घर्षणनामकं प्रथमं परिशिष्टं समाप्तम् ।
પહેલ...]
પરિશિષ્ટ ૨ ઃ 'પરિભાષા
૪૫ અક્ષયતૃતીયા, ૨૨ અેરિયા પરતી, ૭ અડધિયુ, ૧૯ અડધીધીસ, ૨૮ આચા, ૧૬ આંટી, ૪ આદાસીસી, ૮ આનાકિન્ના, ૩૬ ઈંગ્લંડ, ૪૪ ઉમણું, ૪૦ ઉતરણ, ૨૯ ઉતારવું, ૨૫ ઉપલું કન્તુ, ૨૬ એક તે શૂન, ૨૭ એકવડાં કનાં, છ અણુિયા, ૩૫ એ ંચ એસી, ૨૦ કડુ, ૮ કતરાયેલે નકા, ૨૮ કતરાવવું, ૨૫ કનકવાની અવળી ભાજી, ૨૫ કનકવાની સવળી બાજી, ૧૧ કનકવાનું માથું, ૩૦ કથાસર કનકવા, ૨ નકવી, ૧ કનકવા, ૩૧ કનકવે ઉતારવા, ર૯ કનકવા મૂકાવવા, ૨૮ કનકવા લપટાવવા, ૨ કનકૌવા, ૨૫ કનું, છ કન્નાતે કનકવા, ૨૫ કનાં, ૧, ૨૫ નાં બાંધવાં, ૨૭ કન્નાવુ, ર૭ ફી, ૩૪ કવન, ૧૧ કમાંચ, ૧૧ કમાન, ૨૯ કમાન છટકવી, ૧૦ કડા, ૧૮ કરગરા, ૪ કળિયું, ૪ કાગડી, ૧૭ કાચ, ૧૭
૧ આ પરિભાષામાં આપેલા શબ્દો સામે પૃાંક આપેલે છે. એ પૃડાં માટે ભાગે, એ શબ્દ પ્રથમ કયાં સમજાવાયે છે તેને ઉદ્દેશીને છે. વિશેષમાં આ પરિભાષામાં કનકવાનાં અમુક નામે કે જેને ખ્યાલ સહેલાઇથી આવી શકે તેમ છેં તે ાડી દેવાયાં છે તેમ જ કેટલાંક શાંનાં નામ પણ છેડી દેવાયાં છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
