________________
સમય વીતતો ગયો. મીરાની આ ખામોશી દિન-બ-દિન વધતી જ ગઈ .. . અને . .
અને એક દિવસ ખુદમાં ખોવાયેલી આ મીરા એકાએક, અચાનક અસમયે શાંત થઈ ગઈ, અનંત ખામોશીની નિદ્રામાં પોઢી ગઈ - વિના કોઈ દુઃખ-દર્દપૂર્વક, વિના કોઈ સંદેશો મૂકી, વિના કોઈ પરિચયઇતિહાસ પાછળ છોડીને - ‘પરિચય ઇતના ઇતિહાસ યહી, ઊમડી કલ થી, મિટ આજ ચલી’ (મહાદેવી વર્મા)
તેની પાછળ તેણે પોતાની સ્મૃતિ અપાવનાર ન તો શબ્દ છોડ્યા હતા, ન ભજન-ગીત. તેનો ન તો કોઈ અક્ષર દેહ - શબ્દ દેહ હતો, ન સ્વર દેહ. નિઃશબ્દની નીરવ, નિસ્પન્દ, નિરાળી દુનિયામાં સંચરણ કરી ગયેલી આ મૂક મીરાનું અસ્તિત્વ ક્યાંય પણ, કોઈપણ સ્વરૂપે ન હતું, જળપ્રતિબિંબવત્ પણ નહીં! જળના તટપર ઊભી રહીને, ‘તટસ્થિતા’ બનીને, સર્વ કાંઈ ‘જોનારી’ બનીને એ બની ચુકી હતી - અસ્તિત્વ વિહીના, જેનું પ્રતિબિંબ એ જળમાં ક્યાંય પણ ન હતું ઃ
‘“જળના અથાગ ગાંભીર્યમાં
તટપર ઊભી હતી હું,
એકલી, અસંગ . . .
પરંતુ મારું પ્રતિબિંબ ક્યાંય ન હતું!''
મેડતાની મીરા મેવાડ છોડીને દ્વારકા જઈને પોતાના ગિરધર ગોપાળમાં લીન થઈને સમાઈ ગઈ હતી પોતાના ભજનોમાં પોતાનું પ્રતિબિંબ છોડીને.
પ્રયાગની ‘આધુનિક મીરા’ કરુણાત્મા મહાદેવી પોતાનું મહિલા વિશ્વવિદ્યાલય છોડીને પોતાના દરિદ્રનારાયણમાં સમાઈ ગઈ હતી પોતાના છાયાગીતોમાં પોતાનું પ્રતિબિંબ છોડીને.
-
૨૦
આ નિરાળી મીરા પોતાની આજુબાજુની ઉપેક્ષાભરી દુનિયા છોડીને પોતાની અંતર દ્વારકામાં સંચરી જઈને, પોતાના અંતર-નારાયણને શરણે પહોંચીને પોતાની અનંત, અજ્ઞાત, નીરવ-પ્રશાંત દુનિયામાં લીન થઈ ગઈ – તેનું પ્રતિબિંબ ક્યાંય ન હતું!
(પારુલની અપૂર્ણવાર્તા પૂર્તિસહ હિન્દી પરથી અનૂદિત - પ્ર.)
પારુલ-પ્રસૂન
-
