________________
એકલી રમી રહેલી આ મીરાનું નામ સુણતાં જ લોકોને ગિરધર ગોપાળની ગાંડી, મેડતાની મહારાણી મીરાની યાદ આવી જતી. પરંતુ બંનેમાં કેટલું બધું અંતર હતું! એ પ્રેમદિવાની છતાં ડાહી, અને આ નિપટ અજ્ઞાની, નાદાન અને ગાંડી-શી.
પરંતુ દિવસો વીતતાં આ ખામોશ એકાકી મીરા પોતાના માંહ્યલામાં કંઈક અજબ-શું બની રહ્યું અનુભવવા લાગી. પોતાના અલ્હડ ગાંડપણને સ્થાને તે હવે સમજણી અને ગંભીર જણાવા લાગી.
ક્યારેક એ ખુલ્લી આંખોથી દૂર દૂર સુધી જોયા કરતી. ક્યારેક આંખો બંધ કરીને પોતાની અંદરમાં કોઈ અવનવી દુનિયા જોવા ચાલી જતી, તેમાં જ ખોવાયેલી રહેતી - કલાકો સુધી, ધ્યાન સમાધિવત્ ! પરંતુ તેની આ આંતરિક સુષ્ટિની અભિવ્યક્તિ ક્યાંય બહાર થવા પામતી નહોતી. એ બોલે તો ને? લોકો તો સૌ એને મૂંગી અને ગાંડી જ ધારી લેતા હતા. પરંતુ તેની ખામોશી તેની મોટી શક્તિ બની રહી હતી, તેમાં નવી તાજગી અને નવી સમજણ વિકસવા લાગી હતી. અંદરની ખામોશી જીવનનું જ્ઞાન વધારનારી હોય છે એ તેના જીવનથી ઝળકવા લાગ્યું હતું. પરંતુ બધા યે નિકટવર્તી લોકો તેની બદલી રહેલી અંતરદશાને સમજવામાં અસમર્થ હતા, નિષ્ફળ હતા. અમસ્તું યે જગત ક્યારે, ક્યાં સમજી શક્યું છે કોઈની અંતરસૃષ્ટિને, તેના ઊંડાણ અને તેની ઊંચાઈને? અને તેમાં યે આ મીરા જેવી ગાંડી છોકરીને ઓળખી શકવું એ કોના હાથની વાત હતી? બસ એ તો જીવ્યે જતી હતી પોતાની નવી આંતરિક જીંદગી!
?
મેડતાની ભક્ત મીરા સુદૂરથી બંસરીને અતીતમાં સાંભળતી પોતાની ભક્તિની મસ્તીમાં ‘વ્યક્ત’ બનીને ગાઈ અને નાચી ઉઠતી હતી, તો આ મીરા પોતાની આંતરિક ખામોશીની અનુરક્તિમાં આનંદ પામતી આંતરિક સૃષ્ટિમાં સૂર અને શબ્દથી રહિત એવી ‘અંતર-બંસરી' સાંભળીને લીન બની જતી હતી. પોતાના આનંદને દર્શાવવા ન તો તેની પાસે ગીતના કોઈ શબ્દ કે સ્વર હતા, ન નાચ-ગાનની અભિવ્યક્તિ. હતું તો એક માત્ર હાસ્ય, મુક્ત હાસ્ય, એક ખુશમિજાજ સ્મિત. લોકો તો હજીયે તેને ‘પગલી’જ સમજતા અને કહેતા.
પરંતુ પોતાનામાં જ મસ્ત આ મીરાને ક્યાં પરવા હતી લોકોના સમજવા કે કહેવાની? ભલી એ અને ભલી એની ખામોશીની સોનેરી સૃષ્ટિ – ‘કાહુકે મનકી કોઉ ન જાનત, લોગનકે મન હાંસી!’
પારુલ-પ્રસૂન
૧૯
