Nasikya Pachi Vyanjanagama ane Sarupya

Author(s): H C Bhayani
Publisher: Z_Mahavir_Jain_Vidyalay_Suvarna_Mahotsav_Granth_Part_1_012002.pdf and Mahavir_Jain_Vidyalay_Suvarna_

Page 4

૨૨૨ ઃ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય સુવર્ણ મહોત્સવ ચ
ગુજરાતી, લેંગ્વજ ઍન્ડ લિટરેચર, ૧, ૩૨૮-૩૩૩, ૪૭૧, ૪૭૨ (બી); ભાયાણી, વાળ્યાપાર, પૃ. ૩૧૦, ૩૨૫. સરખાવો બ્લોક (ભાષાંતર, પરાંજપે), મરાઠી ભાષચા વિકાસ, હું ૧૨૩.
ચંતનાગમવાળા શબ્દોનો વિચાર કરતાં નરસિંહરાવે પ્રાકૃત ભૂમિકાનાં ઉદાહરણો નોંધ્યાં છે, પણ તેમને જ વારસો ગુજરાતી વગેરેને મળ્યાનું તેમની સમજમાં નથી આવ્યું. આ પરિવર્તનને સમજાવતાં તેમાં તેમણે સ્વરભારની અસરથી અથવા પાછળના , ને કારણે મૂળના નાસિક્ય વ્યંજનનો નાસિકથ ૬, વગેરે થયાનું માન્યું છે, પણ એમનું પૃથક્કરણ ભૂલ ભરેલું છે : તેમણે પૃ. ૪૭૨ (બી) ઉપર ટકેલો મત જ સાચો ખુલાસો રજૂ કરે છે, દુષિત પૃથક્કરણને કારણે તેમણે આ વલણનાં ઉદાહરણો સાથે મૂ> – એ ભિન્ન વલણનાં ઉદાહરણો ભેળવી દીધાં
છે અને એક વૈર્યનું ઉદાહરણ પણ (અડવાણું : અણુવાણુ હુ) એ સાથે મૂકયું છે. ૨ ટર્નર, ઈન્ડો-આર્યન લેંગ્વજિજ ક આચામામ્સ, આલા, કુકમાણહ, * ચિબુ એ શીર્ષકોની નીચે જુઓ. ૩ અન્ય પ્રાકૃત-અપભ્રંશ ઉદાહરણો : બંભ (બ્રહ્મ), બંભણ (બ્રાહ્મણ), ગિંભ (થીમ), સંભ (ગ્લૅમ), કુંભાર (કાર= કાશમીર), સંઘાર (સંહા૨), સંઘુ (શમ્), આસંધૂ (આશં) વગેરે.
એ યાનમાં રાખવાનું છે કે વધુ વ્યાપક વલણ તો કશા આગમ વિના નાસિકય અને હકારના સંયોગને બીજા સંયોગોની જેવો ગણવાનું અને પછીથી હકારનો ધણુંખરું લોપ કરવાનું છે. ઉદાહરણો: ઊનું (ઉન્ડ, ઉણુ), કાનો (કન્હ, કૃણ), પાની (પહુવ, પ્રસ્તવ), પાની (પહુઅ, પાકિર્ણ), નાનું (લન્ડ, લક્ષણ), અમે (અખ્ત, અસ્મ-), તમે (તુહ, ઋતુમ), મસાણ (મસાણ, મશાન) , ધીમ (ગિલ્ડ, ગ્રીમ),
વીસરે (વિસઈ, વિસ્મરતિ), નરશી (નરસહ, નરસિંહ) વગેરે. જ હિંદી તાંબા, બંદ૨, પંદ્રહ વગેરે બનજારી (કે લંબાડી) હુંદાળમાં (=ઉનાળામાં), મરાઠી તાંબે, આંબા, વાંદર, અંધરા, સાંગ વગેરે.
અંગ્રેજી (કેટલાક મૂળ તો કેટલાક કેચમાંથી) fumble, grumble, humble, nimble, gander, gender, thunder વગેરે તથા ગ્રીક andros વગેરે આવા જ વ્યંજનાગમનાં ઉદાહરણો છે. હિંદી અમરાઈ, આમ, ચૂમના, ઝુમના, હોમ, મન, ખામ, મલખમ, ગેરેમાં આ જ પરિવર્તનવ્યાપાર છે. સરખાવો રોમાની (ડોબ), અંગ્રેજી શબ્દાન્ત – mb નો મ (bomb, comb, dumb, thumb, tomb, womb, jamb, lamb, limb, વગેરેમાં) તથા -ing ના ડ (sing, ring, coming વગેરેમાં) આવી જ પ્રક્રિયા રજૂ કરે છે.