________________
નવકાર મંત્ર પાંખ અને આંખની
સાથે સાથે આખું આકાશ પણ આપે છે |
ધર્મના જગતમાં મંત્ર તો અનેક છે, પણ જેને પાછળ બધું જ શુભ આવવા લાગશે. મહામંત્ર કહી શકાય, એવા મંત્રો આંગળીના વેઢે ગણી શકાય એટલા પણ હશે કે કેમ ? જૈનધર્મનો નવકાર અહંકાર એ કેન્સર કરતાંય ભયાનક કહી તો મહામંત્ર છે, એથી એનો મહિમા ફોણ ગાઈ શકે ? શકાય એવો વ્યાધિ છે. એના કારણે માણસ અંદરથી જે તે ધર્મનો સાર એ મંત્રના માધ્યમથી વ્યક્ત થાય અંધ બની જાય છે. જે કંઈ જેવું છે, તેવું એને દેખાતું છે. મંગળ ભાવનાઓથી ભરેલો મંત્ર એના ઉચ્ચારણની નથી. અહંકારના ચશ્માં ચઢાવીને જીવતો માણસ સાથે જ સાધકના હૃદયમાં એક પ્રકારનું ગુણાત્મક ચશ્માના રંગ પ્રમાણે બધું જોવા લાગે છે. અહંકારી પરિવર્તન લાવે છે. આસપાસના વાતાવરણમાં સત્ય, માણસ કોઈનીય સામે નમી શકતો નથી. નવકાર મંત્ર પ્રેમ, સમર્પણ અને અહિંસાના ભાવને પેદા કરે છે. માણસને નમતાં શીખવે છે. સત્યની સામે, શિવ અને
એના ઉચ્ચારણની સાથે સાથે એમાં ભરેલા અર્થની સુંદરની સામે જે નમી જાય છે, એ જ સાચો ધાર્મિક , ચોટ પણ હૃદય પર પડવી જોઈએ. મંત્રના ઉચ્ચારણની છે. નવકાર કોઈ એક ધર્મનો, કોઈ એક ધારાનો સાથે સાથે આચરણમાં પણ પરિવર્તન આણવાની કે કોઈ એક દેશનો મંત્ર નથી, આ મંત્ર સાર્વભૌમ ભાવના હોવી જોઈએ. જે ઉંચાઈનો એ મંત્ર હોય છે અને સમગ્ર માનવજાત માટેનો મંત્ર છે, કેમ કે : ઉચાઈ તરફ આપણી ચેતના આરોહણ કરે, એજ ચેતનાના સ્તરથી આ મંત્ર ઉદ્ભવ્યો છે, ત્યાં કોઈ મંત્રપાઠ પાછળનો શુભાશય હોય છે.
ભેદભાવ નથી, અરિહંત કક્ષાની, સિદ્ધ અને સંબુદ્ધ
કક્ષાની ચેતનામાંથી જ આ મંત્રનો ઉદ્દભવ થયો છે. અંતરના ઊંડાણથી થતો મંત્રોચ્ચાર આપણી સમજે એના માટે આ મંત્ર એક માર્ગ, એક દ્વાર, આસપાસના આભામંડળને બદલી નાખે છે. સતત જીવનપરિવર્તનની એક સાચી દિશા છે. થતા મંત્રપાઠથી આપણાં શરીર, મન, હૃદયની ભાવનાઓ અને ચેતનામાં એટલું બધું ગુણાત્મક
બધું ગુણાત્મક નવકાર મંત્રમાં પાંચ નમસ્કારનો સમાવેશ છે. પરિવર્તન આવે છે કે, વ્યક્તિના અંતરમાં કોઈનુંય અરિહંતોને નમસ્કાર, સિદ્ધોને નમસ્કાર, આચાર્યો અહિત કરવાની ઇચ્છા જાગતી નથી, અમંગળની અને ઉપાધ્યાયોને નમસ્કાર, સાધુઓને નમસ્કાર. ભાવનાને ક્યાંયથી કોઈ બળ મળતું નથી અને એટલે આ મંત્રની ખૂબી તો એ છે કે, એમાં ક્યાંય આ કે અશુભ કૃત્ય કે જેને પાપ કહી શકાય એવું કોઈ કર્મ તે ધર્મનો ઉલ્લેખ નથી. કોઈ વિશેષ વ્યક્તિ પ્રત્યે રસપૂર્વક થઈ શકતું નથી.
નમવાનો. પણ આમાં કોઈ આગ્રહ નથી. આમાં
અરિહંતને નમસ્કાર છે. જેમણે પણ પોતાની અંદરના જૈન ધર્મ પાસે જે મહામંત્ર છે, તેને નવકારમંત્ર ' કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ અને અહંકાર જેવા શત્રુઓને તરીકે જૈનો અને અન્ય લોકો ઓળખે છે. હિમાલયનું જીત્યા છે, જેમના અંતરમાં લડતનો હવે કોઈ ભાવા સર્વોચ્ચ શિખર ગૌરીશંકર છે, એમ જૈન ધર્મનું નથી બચ્યો. કેમ કે એમની અંદર હવે ક્યાંય કોઈ સર્વોચ્ચ શિખર આ નવકાર મંત્ર છે. માત્ર આ એફ ક્રોધ. કામ, લોભ, મોહ, અહંકાર કે અજ્ઞાન નથી, જ મંત્રને સમજી, સ્વીકારી અને આચરણમાં ઉતારી જેની સામે લડવું પડે. જેમની અંદર કે બહારની લડાઈ દેવામાં આવે, તો બીજું કશું જ કરવાની જરૂર નથી, હવે સમાપ્ત થઈ ગઈ છે. જે હવે અજાતશત્રુ છે તેને એમ પણ અપેક્ષાએ કહી શકાય. સમજણપૂર્વક એના અરિહંત કહેવામાં આવે છે. જ્યાં શુદ્ધ ચૈતન્ય મોજૂદ સારતત્ત્વને જીવનમાં ઉતારી નમનભાવને આપણું છે. કૈવલ્યની સ્થિતિમાં જે જીવે છે તે અરિહંત છે. આચરણ બનાવી દેવામાં આવે, તો એની પાછળ આવા અરિહંત તરીકે માત્ર આદિનાથ, પાર્શ્વનાથ કે
0 ૫૭ : કલ્યાણ : ૬૪/૯, ડિસેમ્બર ૨૦૦૭, કારતક વદ ૨૦૬૩ ]
