________________
હ@ાકા અનામાધાન
સમાધાનકાર:-પૂર્વ આચાર્ય દેવ શ્રીમદ્ વિજયલબ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજ
[ પ્રશ્નકાર:-શ્રી પટલાલ મણુલાલ શાહ, સાંગલી, મહારાષ્ટ્ર.]. શં, “કલ્યાણ' માસિકના ૧૯૫૧ના મે માસના વધી જાય અને તે વધી ગયેલા ભાવે પિતે સંગ્રહ અંકમાં શંકા અને સમાધાનના શીર્ષકના નીચે જે પ્રશ્નો કરી રાખેલ માલ, તે દિવસે ચાલતા ભાવથી પોતે પૂછાયા છે, અને તેને જવાબ આપશ્રીએ આપ્યા છે વેચે અને લોક પણ ખુશીથી લઈ જાય તો તેમાં ધાર્મિક તેમાં એક પ્રશ્ન એ છે કે,” લીધેલે માત્ર બે-ચાર દષ્ટિએ કાંઈ દેષ ગણાય ? મહિને ડબલ કે ત્રણગણું ભાવથી વેચાયતે શું એ
સ૮ નહિ જ. કાળાબજાર ગણાય ? તેને જવાબ આપશ્રીએ આપે કે “આટામાં નમક સમાય તેવી રીતના નફાથી કામ
શં, પરદેશથી માલ બીજા ન લાવી શકતા હોય કરવું તે ન્યાયમાર્ગ છે પણ ગરજીની પાસેથી મરજી તે માલ આપણે આપણા દેશમાં લાવી, આપણા દેશમાં ચાહે તેવો ભાવ લે એ બધું કાળાબજારમાં ખપે ચાલુ ભાવથી આપણે વેચીએ અને લોક પણ ખુશીથી લઈ મારા ધારવા મુજબ કાળા બજારની વ્યાખ્યા નકાના જાય, પરંતુ તેમાં આપણને ત્રણ-ચાર ગણે નફો પ્રમાણ ઉપર નથી. “જે ચીજના ભાવ રાજ્યના કાયદાને થતું હોય તે શું કાળાબજાર ગણાય ? નિયંત્રિત કરવામાં આવ્યા હોય, તે ચીજ રાજ્ય સ. પ્રથમના સમાધાનથી જાણી લેવું. નિયંત્રિત કરેલા ભાવથી વધુભાવે છૂપી રીતે વેચવી અને નક્કી કરેલા ભાવથી વધારાને જે પૈસા લીધા
શં, આપે કહ્યું છે કે ગરજી પાસેથી મરજી હેયતે છૂપાવી રાખવા તે કાળાબજાર ગણાય.”
ચાહે તેવો ભાવ લેવો તે બધું કાળાબજારમાં ખપે ત્યાં
“ગરજુની વ્યાખ્યા શી? અને ગરજુ કોને કહે ? સ તમને જે પ્રશ્ન ઉઠયો છે તેનું એક કારણ છે, કે વસ્તુ ખરીધા પછી બે-ચાર મહિને તે વસ્તુના
સગર એટલે અર્થી અને તે એ કે, બીજાથી ડબલ કે ત્રણગણા ભાવ વધી જાય અને તે ભાવે કઈ રીતે કામ નથી લેવાતું પણ તેનાથી કામ લેવાનું વેચે તેનું નામ કાળાબજાર એમ તમે સમજે છે. હોય. ગુજરાતીમાં કહેવત છે કે, “ગરજે પણ ગધેડાને
જ્યારે મારો ખુલાસે જે ભાવે વસ્તુ ખરીદાઈ હોયતે બાપ કહેવાય, એ કહેવતમાં ગરજુને જે અર્થ થાય વસ્તુને અમુક મહિના કે દિવસો જતાં ભાવ- તેને તે તે અહિ લે ચાલુ હોય અને કોઈ વિપત્તિમાં સપડાએલ ગરજુ શં, કોઈ દિવસે ગામમાં હડતાલ પડી હોય અને લેવા આવે તે વખતે તેનાથી ડબલ કે ત્રણગણા ભાવ કોઈ ચીજની કોઈને ખાસ જરૂર પડી હોય, તે દિવસે લેવાય તે એક જાતને કાળાબજાર કહેવાય. મેં કોઈ એકાદ વેપારી બીજાની દુકાનો બંધ છે તેમજ કાળાબજારનો અનીતિ એવો અર્થ કરીને સમાધાન લેવાવાળા લેવાનું જ છે એમ સમજી કદાચ વધુ ભાવ લે આપેલું છે. જે પૂછનારને આશય લીધેલી વસ્તુ છે તે કદાચં અયોગ્ય ગણાય, પરંતુ ચાલુ બજારથી વેચતી વખતે ભાવે વધી ગયા હોય અને તે ભાવે માલ વેચતે હોય પરંતુ વેચનારને ઘણજ નફે થતું હોય વેચે એમ હોય તો તે કોઈ રીતે કાળાબજાર કહી તે તેમાં અન્યાયપણું અગર અગ્યપણું ગણાય ? શકાય નહી.
સનહિ જ. શં, કોઈએ અગમચેતી જ્ઞાનથી તેમજ આગલ પાછલના સંગ જોતાં અમુક ચીજના ભાવ ભવિષ્યમાં પ્રશ્નકારઃ-શા, છગનલાલ ગાકલભાઈ કલીકટ] ઘણા વધી જશે એમ સમજી તે ચીજનો સંગ્રહ કર્યો હોય શં, કયા સિધાન્તથી જૈન ધર્મ ઓળખી અને ભવિતવ્યતાના ગે તે ચીજના ભાવ ભવિષ્યમાં શકાય ? અને તેનાં પેટા સિધ્ધાંતે જે હેય તે જણ!
