Jain_Satyaprakash 1944 09

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 11

શ્રી સિદ્ધચક્રનું સંક્ષિપ્ત સ્વરૂપ
લેખક–પૂજ્ય મુનિ મહારાજ શ્રી ન્યાયવિજ્યજી (ત્રિપુટી )
મારે અનિત્તમઠ્ઠલપમુદ્દે વિરેજ ”—આચાર્ય રત્નશેખરસૂરીશ્વરજી
આસો અને ચિત્ર મહિનાની અઠ્ઠાઈમાં (ઓળીના દિવસોમાં) પૌષધ, બ્રહ્મચર્યનું પાલન; તપવિશેષ, સ્નાત્ર પૂજ, ચૈત્યપરિપાટી, સર્વસાધુ નમસ્કાર, સુપાત્રદાન અને દેવગુરુ આદિની વિશેષ રીતે પૂજા કરવારૂપ ધર્માનુષ્ઠાન ખાસ વિશેષ રીતે આરાધવું.”
આ આસો અને ચૈત્રની આયંબિલની ઓળીની અઠ્ઠાઈઓ શાશ્વતી છે. આ દિવસોમાં આરંભ સમારંભને ત્યાગ કરી, મન વચન અને કાયાની શુદ્ધિપૂર્વક માનસિક વાચિક અને કાયિક વિકારોને દૂર કરી, રાગદ્વેષ ઓછા કરી, દ્રવ્ય અને ભાવથી નવપદારાધન કરવાનું છે. દ્રવ્યથી આયંબિલની તપશ્ચર્યા; બધી વિધિ, પૂજા, પ્રતિક્રમણ, સ્નાત્રપૂજા, દેવવંદન, પડિલેહણાદિપૂર્વક આ દિવસમાં આરાધના કરવાની છે. અને ભાવથી આ આત્મા નવપદમય છે; એ નવપદથી વિભિન્ન નથી; આજે જે કાંઈ વિભિન્નતા દેખાય છે તે આત્માની વિભાવદશા–બાહ્યદશાને આભારી છે. માટે એ વિભાવદશા દૂર થાય, કર્માનાં આવરણો ટૂટે, નવાં આવતાં કર્મનાં દ્વાર–રથવ બંધ થાય અને આત્માને જ્ઞાનદર્શન ચારિત્ર આદિ નિજ ગુણો પ્રકાશિત થાય. એ રીતે ધર્મક્રિયાનો મર્મ એળખી આગળ વધવું.
આ નવ પદમાં પહેલા બેમાં દેવતત્વની આરાધના છે; અરિહંતભગવાન અને સિદ્ધભગવંતની આરાધના પ્રથમ બે પદમાં આવે છે. ત્યાર પછીનાં ત્રણ પદમાં ગુરુતત્વની આરાધના આવે છે, આચાર્ય ભગવંત, ઉપાધ્યાયજી ભગવંત અને સાધુ ભગવંતોની આરાધના ત્રણ પદમાં થાય છે. અને છેલ્લાં ચાર પદમાં ધર્મતત્વની આરાધના આવે છે, જેમાં સમ્યગદર્શન, સમ્યગુજ્ઞાન, સમ્યક ચારિત્ર અને તપ એ ચાર પદની આરાધના દ્વારા ઉત્તમોત્તમ ધર્મની આરાધના કરવાની છે. આ સંસારમાં દેવ ગુરુ અને ધમ આત્મ કલ્યાણનાં મુખ્ય સાધન છે. હવે આપણે જેમને દેવતત્વ માન્યા તે કેવા છે તે જોઈએ.
तत्थऽरिहंतेऽद्वारसदोसविमुक्के विसुद्धनाणमए ।
पयडियतत्ते नयसुरराये झाएह निच्चंपि ॥१॥ “અઢાર દોષ રહિત, વિશુદ્ધ જ્ઞાનમય, પ્રકાશિત કર્યું છે તત્ત્વ જેમણે અને દેવેદ્રથી ને નરેદ્રથી પૂજિત એવા શ્રી અરિહંતનું નિત્ય ધ્યાન કર !”
સંસારમાં મનુષ્યમાત્રને શાશ્વત સુખની ઇચ્છા હોય છે, જેને શાશ્વત સુખ પ્રાપ્ત કરવું હોય તેણે શાશ્વત સુખના ભોક્તા મહાપુરુષની ઉપાસના કરવી જોઈએ. શ્રી અરિહંત સંપૂર્ણ દોષથી રહિત, સર્વજ્ઞ, સર્વદશ, વીતરાગ, નવે તત્ત્વના પ્રરૂપક છે અને દેવેંદ્રો અને નરેદ્રોથી પૂજિત છે. આ લેકમાં અપયા પગમાતિશય, જ્ઞાનાતિશય, વચનાતિશય અને પૂજાતિશય આ ચારે અતિશયો કહ્યા છે. મનુષ્ય એમને જ ઈષ્ટદેવ માનવા જોઈએ. એટલા જ માટે કહેવાયું કે–
મહાગોપ મહામાયણ કહિયે, નિર્ધામક સથ્થવાહ;
ઉપમા એહવી જેહને છાજે, તે જિન નમિયે ઉત્સાહ રે.” આવા અરિહંતપદની ઉપાસના, શ્રી સિદ્ધપદની પહેલાં એટલા માટે રાખવામાં આવેલ છે કે સિદ્ધપદના પ્રરૂપક શ્રી અરિહંત છે. અરિહંત ભગવતેએ એ સિદ્ધપદનું યથાર્થ સ્વરૂપ જ્ઞાનથી જાણી; તેની પ્રરૂપણું કરી માટે આપણે ઉપકારી તરીકે તેમને પહેલાં નમસ્કાર કર્યા છે.