Jain_Satyaprakash 1944 09

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 14

૪૮૨]
શ્રી જૈન સત્યપ્રકાશ
| વર્ષ ૯ વિના શું થાય છે તે જુઓ “જે વિણુ નાણુ પ્રમાણ ન હવે, ચારિત્ર તરુ નવિ ફળિયે; સુખ નિર્વાણ ન જે વિણ લહીયું, સમકિત દર્શન બળિયા રે.” આવા સમ્યગદર્શનની ભાવથી આરાધના કરવી. સાતમું પદ સમ્યગૂજ્ઞાન–
“जीवाजीवाइपयत्थसातत्तावबोहरुवं च ।।
नाणं सव्वगुणाणं सिक्खेह विणणं ॥" જીવાજીવાદિ પદાર્થો અને તેના તના બોધરૂપ, સર્વ ગુણોના સ્થાનરૂપ એવા જ્ઞાનને વિનયપૂર્વક પ્રાપ્ત કરો શીખો !”
જ્ઞાનથી મનુષ્ય હેય ય અને ઉપાદેય સ્વરૂપ સમજી શકે છે. ભક્ષ્ય અને અભક્ષ્ય, પુણ્ય અને પાપ, નિશ્ચય ને વ્યવહાર, નામ સ્થાપના દ્રવ્યને ભાવ અને નવે તવેનું સ્વરૂપ જ્ઞાનથી જ જાણી શકાય છે. જ્ઞાનની મહત્તા ગાતાં ગાયું છે કે “પ્રથમ જ્ઞાન ને પછી દયા રે; દશવૈકાલિક વાણું રે” “બહુ કાડ્યો વરસે ખપે, કર્મ અજ્ઞાને જેહ; જ્ઞાની શ્વાસશ્વાસમાં, કર્મ અપાવે તેહ.” જ્ઞાનનું મહત્ત્વ ત્યાં સુધી છે. “સકલ ક્રિયાનું મૂલ જે શ્રદ્ધા, તેનું મૂલ જે કહિયે, તેહ જ્ઞાન નિત નિત વંદીએ, તે વિણ કહો કિમ રહીયે.” આ બધી મહત્તા સમ્યજ્ઞાનની જ છે. જ્ઞાનના પાંચ ભેદ અને એકાવન ભેદે છે. આઠમું ચારિત્ર પદ
" असुहकिरियाण चाओ, सुहासु किरियासु जायअपमाओ ।
तं चारित्तं उत्तमगुणजुत्तं, पालह निरुत्तं ॥" અશુભ ક્રિયાને ત્યા શુભ ક્રિયામાં અપ્રમત્તતા, તે ઉત્તમ ગુણયુક્ત ચારિત્રનું સમ્યમ્ રીતે નિરંતર પાલન કરે.” ”
જ્ઞાનરશ ૪ વિરતિઃ સમ્યગ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થતાં જીવ ત્યાગ કરતાં શીખે છે. જ્ઞાનનું ખરું ફલ વિરતિદશા છે. ચારિત્ર માટે લખ્યું છે કે “ભવાંધિ સંતારણે યાન તુલ્ય, ધરું તેહ ચારિત્ર અપ્રાપ્ત મૂલ્ય.” આ ચરિત્ર સર્વવિરતિરૂપ અને દેશવિરતિરૂપ છે. વળી આ ચારિત્ર સત્તર ભેદે અને સીતેર ભેદે પણ કહ્યું છે. તેને ભાવપૂર્વક ભજે. હવે છેલ્લું નવમું તપપદ છે –
घणकम्मतमोभरहरणं भाणुभूयं दुवालसंगधरं ।
नवरमकसायतावं चरेह सम्मं तवो कम्मं ॥” ચિકણું કર્મરૂપી અંધકારને નાશ કરવામાં સૂર્ય સમાન તપ બાર પ્રકારનું છે. આ તપ કાયરહિત થઈ નિરંતર આરાધો.”
વર્તન વગરનું એકલું સમ્યગદર્શન દરિદ્રીના મનોરથ જેવું છે; કુવાની છાંયડી જેવું છે. સમ્યગજ્ઞાન તે ગોખલામાં પડેલા દીપક જેવું છે. સમ્મચારિત્રથી આશ્રવનાં બારણાં બંધ થવાથી નવો કચરો આવતે બંધ થયો, પરંતુ આવેલા, એકઠા થયેલા કયરાને કાઢવાની તાકાત ત્રણેમાંથી એકેમાં નથી. એ તાકાત તે તપમાં છે. માટે તપ પદની આરાધના જરૂરી છે. આ તપ બાહ્ય અને અત્યંતર મળી કુલ બાર પ્રકારનું છે. આ તપ ક્ષમાપૂર્વકનું જોઈએ. તપનું મહત્ત્વ ગાતાં ગાયું છે કે “તે ભવમુક્તિ જાણે જિનવર, ત્રણ ચઉજ્ઞાને નિયમા; તોયે તપ આચરણ ન મૂકે, અનંતગુણો તપમહિમા હો પ્રાણી.” તપ તો કર્મરૂપી વૃક્ષોને ઉખેડી ફેંકી દેવામાં હસ્તી જેવું છે. ક્ષમા સહિતનું તપ મોક્ષનું સાધન છે.
- ભવ્ય જીવો નવપદનું આ સંક્ષિપ્ત સ્વરૂપ સમજી આત્મકલ્યાણની શુભ ભાવનાથી નવપદનું આરાધન કરી મુક્તિનાં શાશ્વત સુખના ભેકતા બને એ શુભેચ્છા.