Book Title: Jain Gurjar Sahitya Ratno Part 02
Author(s): Naginbhai Manchubhai Jain Sahityoddharak Fund
Publisher: Naginbhai Manchubhai Jain Sahityoddharak Fund
View full book text
________________
સાક્ષાત સરસ્વતીના અવતાર હોય તેમ મનાતું અને તેથી જ એમને જે અનેક બિરૂદો એમના જમાનામાં અને ત્યાર પછી પણ મળ્યાં છે તેમાં ‘કુલી શારદા' (પુરૂષરૂપે અવતરેલી મૂછવાળી સરરવતી) પણ છે. ઉપા. શ્રી યશોવિજયજીના કેટલાયે ગ્રંથની એક વિશિષ્ટતા એ છે કે એ ગ્રંથે એમના પોતાના હસ્તાક્ષરમાં લખાયેલા છે. જબુસ્વામી રાસની પણ કર્તાના પિતાના જ હસ્તાક્ષરની પ્રત મળે છે અને એથી બીજી હરતપ્રત અને પાઠાંતરને પ્રશ્ન રહેતું નથી. સંપાદકે આ પ્રમાણભૂત હસ્તપ્રતને આધારે આ ગ્રંથનું સંપાદન કર્યું છે એ એની એક મોટી વિશિષ્ટતા છે. રાસનું વરૂપ મધ્યકાળમાં જૈન કવિઓને હાથે સારી રીતે ખેડાયેલું છે. તેમાં ઉપા. શ્રી યશોવિજ્યજીને પણ મૂલ્યવાન ફાળો છે. એમને સંવત ૧૭૩૯માં રચેલે આ જંબુસ્વામી રાસ પણ એક ઉત્તમ કોટિના રચના છે. આ રાસમાં જૈનેના છેલા કેવળજ્ઞાના શ્રી જબુસ્વામીની કથા પાંચ અધિકારની ૩૬ ઢાળમાં આલેખવામાં આવી છે. જંબુસ્વામીનું કથાનક અત્યંત રસિક છે. સુખ-સમૃદ્ધિમાં ઉછેરેલા જબુસર સુધમાં સ્વામીના ઉપદેશથી દીક્ષા લેવાનો નિર્ણય કરે છે અને તે માટે તેઓ કેવી કેવી સચોટ દષ્ટાંતકથાઓ કહી પિતાનાં માતાપિતા, પ્રભવ, ચેર અને જેમની સાથે માતપિતાએ એમનાં લગ્ન કરાવ્યાં છે એ આઠે પત્નીઓને લગ્નની પહેલી જ રીતે સમજાવે છે અને પોતાની સાથે એ બધાને પણ સંયમને માર્ગે દોરી જાય છે તેનું કવિત્વમય નિરૂપણ આ રાસમાં કરવામાં આવ્યું છે. આ રાસમાં એક બાજુ ભેગવિલાસની અને બીજી બાજુ સંયમ ઉપશમની કથાઓ જોવા મળે છે. આથી શૃંગાર અને શાંત એ બે રસના આલે. ખનને અને તેમાંય અંતે વૈરાગ્ય અને સંયમને વિજય બતાવ્યો હોવાથી તેના આલેખનને સારે અવકાશ મળે છે. આ રાસમાં કવિએ જુદે જુદે સ્થળે પ્રસંગ કે પાત્રનું જે નિરૂપણ કર્યું છે તેમાં કવિની ઉચ્ચ કવિત્વશક્તિનાં આપણને દર્શન થાય છે. રાજગૃહી નગરીનું વર્ણન, ભદેવની વિરહપીડાનું વર્ણન, આઠે કન્યાઓની જ બુકુમાર સાથે દીક્ષા લેવાની
