Jain Dharm Prakash 1978 Pustak 094 Ank 10 11

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 6

અના–અનાથ
લેખક : રતિલાલ માણેકચંદ શાહ જ્યાં સુધી આપણે આપણા આ માના ગુણોને પિછાણના નથી ત્યાં સુધી આ અનંત એવા સંસારમાં આવન જાવન કર્યા કરીએ છીએ, તેમાં ધુમ્યા કરીએ છીએ, અને અનંતા દુઃખ ભોગવ્યા જ કરીએ છીએ; સતપુએ સંસારને દુઃખ રૂપ જ કહ્યો છે, કારણ કે સંસારમાં માનેલું સુખ તે કાલ્પનિક છે. કં૫નાથી ઉભુ કરેલું છે; સાચે સાચ તે સુખ નથી, કારણ કે તે કાયમ ટકતું નથી. અજ્ઞાનતાને વશવર્તી જન્મ-મરણના વિષ ચક્રમમાં અટવાઈ ગયે. તૃષ્ણારૂપી મૃગજળ પાછળ અનંતકાળથી આથડે. પરંતુ સંસાર દુઃખ રૂપ લાગ્યો નહિ જ્યારે સંસાર પરથી દષ્ટિ હઠે ત્યારે પરમાર્થ પ્રત્યે ભાવ જાગે. અનાદિકાળને આ સંસાર છે, વિતરાગ ભગવંત મહાવીરે જમાવીને કહ્યું હતું કે સંસાર શાશ્વત છે અને અશાશ્વત પણ છે. આવોને આ સદા રહેવાને છે. માટે સાધત અને અમુક આત્માની અપેક્ષા એ તે અશાશ્વત છે. જીવ જાગેને સાચે પુરૂષાર્થ આચરે તો તે સંસારથી મુકત થઈ શકે છે, તેથી અનંતકાળને જ સારે છેવા છતાં પણ પ્રત્યેક જીવ તેમાં અનંતકાળ રહે તેવું નથી, અનાદિક્ષાંત પણ છે.
જયાં સુધી આપણે મિથ્યાવમાં આળયા કરીએ છીએ અને સમકિતને આવિસ્કાર કરી શક્તા નથી ત્યાં સુધી ભયંકર ગોવી ભવાયીમાં ભટકવાનું ચાલુ જ રહે છે. પ્રત્યેક પાપનું મૂળ મિથ્યા છે માટે પ્રથમ મિથ્યા-વને લુપ્ત કરવું આવશ્યક છે. અજ્ઞાનતાને કારણે જીવ અહમને પિષે છે. ધન, રૂપ, બળ, વિધા, કુળ, જાતિ, ઐશ્વર્ય અને તપ એ આઠ પ્રકારના મદ છે. તેમાં આત્મા અટવાઈ જાય છે. સંસારનું કહેવાતું સામાન્ય સુખ પ્રાપ્ત થયું તેમાં અહંકાર કરે છે. અનંતનુ બંધી કષાય મિથ્યાત્વ સાથે રહે છે. પ્રથમ તેને વિલીન કરવાની જરૂર છે. સત પુરૂ કહી ગયા છે કે, “જે માન ન હોય તે અહીંજ મેક્ષ હાય” હું જાણું છું તેમ થાય છે તે અનંતાનુબંધી માને છે, તે જાય તે સમકિત થાય, મિથ્યાત્વ જાય ત્યાંથી જ મોક્ષની શરૂ માત છે, જ્યાં સુધી કર્મ આત્મા પર છવાયેલા છે ત્યાં સુધી તે સંસારમાં અથડાયા કરે છે.
વિતરાગ ભગવંતો, સિદ્ધ ભગવંતે કર્મથી અલિપ્ત થઈ ગયેલા છે એટલે કે પૂર્ણતાને પામેલા છે. તેથી તેમનું અવલંબન લેવું આવશ્યક છે; ભગવતે કહેલા તત્વ વિના મોક્ષને આવિર્ભાવ થઈ શકે તેમ નથી. અને તે માટે પ્રથમ સુદેવ, ગુરૂ, અને સુધમ ને શરણે જવું અત્યંત જરૂરી છે. અને પ્રત્યેક ક્ષણે હું શું કરી રહ્યો છું તેના સંદર્ભમાં વિચારવું જોઈએ. પાંચ ઈદ્રિના વિષયમાં આગેટ કરવું તે પ્રપંચ છે, પરમાર્થના રાહ પર પગ ચાંપવા હેય તે ઇંદ્રિયને સંયમ જોઈએ. આપણે આત્મા વિભાવદશામાં ધુમ હોવાથી સંસારિક સુખમાં રામ્યા કરે છે એટલે તેને લાડી, વાડી, ગાડી, બાગ-બગિચા, વિષય-ઠવા, કુટુંબિજને, ધનાદિમાં આકર્ષણ રહે છે અને