________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
'વિક્રમચરિત્ર અને હરિ
લેખક : પ્રો. હીરાલાલ ર. કાપડિયા સંવત્ પ્રવર્તક વિક્રમાહિત્ય અંગે પ૪ જેન કૃતિઓ રચાઈ છે, એ પૈકી અહીં તે શુભ શીવ ગણિએ વિ. સં. ૧૪૯૦માં રચેલું વિકમ ચરિત્ર અભિપ્રેત છે. એમાં શરૂ આતમાં ભતૃહરિને અંગે કેટલીક બીનાએ અપાઈ છે. એ પૂર્વેની કેઈ જેન કૃતિમાં ભતૃહરિને વૃત્તાન્ત હોય તે તે જણાવવા મારી સહૃદય સાક્ષરોને સાદર વિજ્ઞપ્તિ છે.
ભતૃહરિએ “માલ” દેશની અવન્તી નગરીના નૃપતિ ગધર્વસેનના પુત્ર થાય છે. એમના નાના ભાઈનું નામ વિક્રમાદિત્ય છે. એમની માતાનું નામ અત્ર દર્શાવાયુ નથી. ગધ સેને ભતૃહરિના લગ્ન ભીમ નામના રાજાની અનગસેના સાથે કરાયા હતા. એ ગધર્વસેન ના મૃત્યુ બાદ ભતુંડરિનો રાજયાભિષેક કરાયેલ હતું અને વિક્રમાદિત્યને યુવરાજ’ પદ - અપાયું હતું.
એક વેળા ભતૃહરિથી વિક્રમાદિત્યનું અપમાન થયું એથી વિક્રમાદિત્ય અન્યત્ર ચાલ્યા ગયા. એમણે અવ ધૂને વેષ સ હતા.
એક વેળા એક બ્રાહ્મણે ભર્તૃહરિની રાજસભામાં આવી એમને એક દિવ્ય ફળ આપ્યું. એ ફળ બ્રાહ્મણને ભુવનેશ્વરી દેવીએ આપ્યું હતું એ બાવા ભતૃહરિ તયાર થયા. તેવામાં એમને વિચાર આવ્યો કે પટરાણી અનગસેના વિના લાંબુ જીવન જીવવાથી લાભ નથી એમ વિચારી એમણે એ ફળ અનગસેનને આપ્યું. એ તો પ્રેમ પાત્ર એક મહાવત હતો. તે દીર્ધ કમળ ખર્મત આવે તે પિતાને આનંદ થાય એટલે એણે એ ફળ મડાવતને આપ્યું. એ મહાવત એક વેશ્યાને ચાડતા હતા તેને એણે આખું વેશ્યાએ ગૌ બ્રાહ્મણ પ્રતિપાળ ભર્તુહરિ વિશેષ જીવે તે પ્રજાને લાભ થાય એમ વિચારી ભતૃહરિને એ આપ્યું. આ ફળ અનગસેનાએ મહાવવને આપ્યા વગેરે વાત જાણી તેમને સંસાર ઉપરથી મન ઊઠી ગયું અને રાજ્ય છોડવા તેઓ તૈયાર થયા. મંત્રીઓએ ઘણું સમજાવ્યા છતાં તે એ જ ગલમાં આવ્યા ગયા
રાજગાદી ખાલી જોઈ અગ્નિ વેતાલ નામનો અસુર અદશ્ય રૂપે રાજગાદી ઉપર બેસી ગયે. મંત્રીએ એ શ્રા પતિને રાજય સેપ્યું પણ એને અગ્નિ વેતાલે મારી નાંખે આ ત્યાર બાદ અવધુત વેષ ધારી વિક્રમા ને રાજા બનાવાઓ ફરતાં ફરતાં પશુપંખીની બોલી જાણનાર કે જેની સાથે વિક્રમાદિત્યને મૈત્રી થઈ હતી તેને લેકે એ કહી ઢીધું કે એ અવધુતને વિક્રમાદિત્ય છે. આથી એને રાજયાભિષેક કરાયે, રાજા બન્યા બાદ વિક્રમાદિત્યે ભર્તુહરિની તપાસ કરાવી તેમને અવંતી આવવા વિનવ્યા અને તેઓ આવ્યા.
( ક્રમશઃ)
For Private And Personal Use Only
