________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્મા અને કર્મ
લેખક : રતિલાલ માણેકચંદ શાહ આત્મા પણ અનાદિના અને કર્મ પણ અનાદિના તેથી ઘણી વ્યકિતઓને એવી શંકા ઉદભવે છે કે આ બંનેમાંથી પહેલું કોણ? તેના પ્રતિઉત્તરમાં શાસ્ત્રોમાં અંકિત કરવામાં આવ્યું છે કે કુકડી પહેલી કે ઇડું પહેલું ? જેમ કે કુકડી વગર ઈડું ન હોય અને ઈંડા વગર કુકડી ન હોય. તેવી જ રીતે બીજો દાખલો આપતા શાસ્ત્રકારો જણાવે છે કે દુધ અને ઘી એકી સાથે જ હોય છે, તેમાં દુધ પહેલું કે ઘી પહેલું એ શકાને સ્થાન જ નથી બન્ને સાથે જ છે. છતાં પ્રક્રિયા દ્વારા દૂધ અને ગી અલગ થઈ શકે છે આજ પ્રમાણે આત્મા પહેલે છે કે કર્મો પહેલાં છે તેમ કહી શકાતું નથી. પરંતુ આત્માની સાથે જ કર્યો છે અને અનાદિ કાળથી આત્મા કમની સાથે તથા કર્મ આત્માની સાથે છે એમ કહેવાય છે. છતાં પણ જે પ્રમાણે પ્રક્રિયા દ્વારા દુધ અને ઘી ને અલગ પાડી શકાય છે તે પ્રમાણે પુરૂષાર્થ દ્વારા આત્માને અને કમેને પૃથક કરી શકાય છે, સોનું અને માટીની ઉત્પત્તિ સાથે જ હોય છે. છતાં પ્રયત્ન દ્વારા સુવર્ણ અને માટી જુદા પાડી શકાય છે, અરણીના કાષ્ટની સાથે જ આગની ઉત્પત્તિ થાય છે છતાં તે કર્મને લાકડાને ઘસીને તેમાંથી આગને બહાર કાઢવામાં આવે છે. આ પ્રમાણે આત્માને અને પુરૂષાર્થ દ્વારા અલગ પાડી શકાય છે કારણ કે બન્ને અલગ છે
જીવ અને કર્મનો સંબંધ પ્રવાહ રૂપે તે અનાદિ છે અને એક રૂપે અનાદિ નથી, કર્મ જડ છે જ્યારે આત્મા તન્ય મૂર્તિ છે, અને ભિન્ન છે (જુદા છે ) જેમ કે આપણે ગંગાનદીના કિનારે ઉભા રહી પહેલાં જે જળધાર જોઇ હતી તેવી જ જળ ધારા બીજે દિવસે પણ જણાશે. પરંતુ વાસ્તવિક રીતે પહેલા દિવસે જે જળ ધારા નિરખવામાં આવી હતી, તે તે ચાલી ગઈ હતી, પાણીની ધારા ચાલુ જ રહે છે તેથી જળધારાને સંબંધ તૂટેલે જણાતા નથી પરંતુ આપણને એમ જણાય છે કે આ તે જ જળધારા છે. ખરેખર આજે જે જલધારા જોવામાં આવે છે તે બીજી જ છે આ પ્રમાણે આત્માની સાથે જે કર્મો પહેલાં લાગેલા તે કર્મો તે ભગવાઈ ગયા હોય પરંતુ કમની ધારા ચાલુ હોવાથી એમ કહેવામાં આવે છે કે, આત્મા અને કર્મનો સંબંધ અનાદિ છે. શાસ્ત્રોમાં એ અંકિત કરવામાં આવ્યું છે કે “કર્મ આદિ પણ છે અને તેને અંત પણ છે. ” પરંતુ જીવન સાથે કર્મો એક બાદ એક ઉપરા ઉપરી આવતાં જાય છે એજ કારણે કર્મ અને આત્માને સંબધ અનાદિ કહેવામાં આવ્યું છે
For Private And Personal Use Only
