________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૩૪) જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[મદા- ફાગણ સમજાવવું કે દેહભાવે જે “હું”” એમ માની તે વિચારો જોઈતા નથી તેથી ધ્યાન વખતે તે બેઠે છું તે મારું સ્વરૂપ નથી. તે દેડ માંસ, વિચારો વેર લેવા આવે છે. આ વિચારથી લેહી, સારી, હાડકાં વગેરેનો બનેલો છે. જપ કે ધ્યાન શરૂ કરનાર સાધકે ગભરાવું શરીર અન્નથી વધે છે તેથી તે અન્નાનું બનેલું નહિ. તે વિચારીને આપણે દુર કરવાના છીએ છે, આમાં દેહથી જ દે છે, જન્મ પહેલાં અને તેથી જ તેઓ પિતાનું બળ અજમાવવા અપાવે મરણ પછી અન્નમયકોશોનો નાશ થાય છે તે વળી સાધકે જાણવું જોઈએ કે તે વિચારો તેથી દેહ નાશવંત છે અને આત્મા અમર છે. એકદમ દુર કરી શકાય નહિ પણ ધીમે ધીમે આ અભ્યાસનું પ્રથમ પગથીયું છે. જે જે જેમ જપ અને ધ્યાનમાં પ્રગતિ થતી જશે લાગણીઓ ઉત્પન્ન થાય છે તે મારૂં (આમાનું) તેમ દુર કરી શકાય છે. વિદ્યાને દૂર કરવા સ્વરૂપ નથી. પ્રાણમયકેશને વાસનામયકેશ ઝાડવું નહિ એટલે કે તેમને અટકાવવાનો કહે છે. દરેક સાધકને વિપે વાસનાને લીધે યત્ન કરવે જોઈએ નહિ. જે સાધક તેમને નડે છે. પ્રાણમકશે એ સૂકમ શરીર છે, બળપૂર્વક દુર કરવા યત્ન કરશે તો તે વિચારે પ્રાણમય કોશ આમાથી જુદો છે. આ અભ્યા- બમણા જોરથી સાધકને હેરાન કરશે પણ તે સનું બીજુ પગથીયું છે.
વિચારો આવતા હોય ત્યારે તે વિચારોને જે વિચાર કરે છે તે “હ” નથી. મનના
સાક્ષીભાવે જેવા જોઈએ. આમ કરવાથી મને વિચારો પાંચ ઈદ્રિના વિષયોમાંથી આવે અમુક સમયે
અમુક સમયે શાંત (વિચારવિનાનુ) થશે. છે તે મારું (આમાનું') સ્વરૂપ નથી. આમા કેઈ સમયે સાધકને મન પર બળજબરીથી એ વિચારે છે છે, ઘણા વર્ષો સુધી મન, અંકુશમાં લાવવાની જરૂર પડે છે તેથી મન પ્રાણુ અને શરીરને ભૂલથી આમાએ પોતાનું દુષ્ટ વિચાર કરતાં અટકશે અને ત્યાર પછી સ્વરૂપ માન્યું હતું તેનાથી જુદા રહી અભાએ જપ કે ધ્યાનમાં મન એકામ થશે. વિચાર કરવાને અભ્યાસ પાડેલ નથી. જપ દરેક સાધકે મનના દુષ્ટ વિચારોને અટઅથવા ધ્યાન વખતે મન બહારની વસ્તુઓના કાવવાની ટેવ પાડી. જ્યારે અમુક વિચાર સંક૯પ કરવા લાગે તે મનને સમજાવવું કે આવતાં હોય છે ત્યારે અમુક સારો વિચાર
હે મન ! તું કયા પ્રત્યે જન માટે ભટકે છે ?” લઈ તે વિચારને આધારે બીજી વિચારો અટએવી રીતે મનને સમજાવી તેને શાંત કરવું કાવવા પ્રયત્ન કરે અને તે પછી તે વિચારને આ અભ્યાસનું ત્રીજુ પગથીયું છે. પણ સરળતાથી દૂર કરવા યત્ન કરો.
પછીના બન્ને અભ્યાસના પગથીયા ગી સાધકે એક વિચાર ઉત્પન્ન થઈને નાશ અથવા ત્યાગીએ માણસે માટે છે. તે વિજ્ઞાન પામે અને બીજો વિચાર આવે તેની વચ્ચેના મયુકેશના અને આનંદમયંકેશના ચોથા અને વિરાર (કલ્પના) વગરને સમય વધારતા પાંચમા પગથીયા છે.
રહેવું જોઈએ એટલે કે એક વિચાર ઉપરથી
બીજા વિચાર ઉપર એકદમ ચડી જવું નહિ. ધ્યાન કરનાર (સાધ)ને ઉપાણી સૂચનાઓ : જે સાધક અને વિચારોને જોડે નહિ તો તે
ધ્યાન શરૂ કરતી વખતે સાધકને બહુ વચલી દશામાં આત્માની જાગૃતિ સારી રહેશે વિચાર આવે છે તેનું કારણ એ છે કે તે અને વિચારોને પ્રવાહ કમી થઈ જશે. તે વિચારોને તેણે પોતાના માન્યા હતા; હવે તેને શુન્ય અવસ્થા ટકવા દેવી તે વખતે કંઈ ન
For Private And Personal Use Only
