________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
સારાહારને પંચાગ કરાયા છે. આ સ્તવનને કેટલાક ‘લઘુ-ઉપમિતિભવ પ્રપંચાકથા-સ્તવન' કહે છે.
છ વૈરાગ્ય કલ્પલતા—ઉપમિતિભવપ્રપંચા કથાનું શ્રેષ્ટ પાન કરી ન્યાયવિશારદ ન્યાયાચાય યશે વિજય ગણિએ આ મહાક્પકને પોતાની પ્રતિભા વડે સમૃદ્ધ બનાવી જે રચના કરી તે આ વૈરાગ્ય - કલ્પલતા છે. એ મેડામાં મેાડી વિ સ. ૧૭૧૬ ની કૃતિ છે. આ મૂળ કૃતિ તે સાદ્યન્ત પ્રકાશિત થઇ છે, પરંતુ એના પ્રાર ંભના લગભગ અડધા ભાગના ગુજરાતી અનુવાદ ઇ. સ. ૧૯૦૧ માં પ્રકાશિત થયા બાદ બાકીનાનો અનુવાદ આજ દિન સુધી તે કાએ કર્યાનું જાણવામાં નથી, તેા એના પ્રકાશનની તે વાત જ શી કરવી ? આ કાય વૈરાગ્યને વરેલા કા વિષ્ણુને હાથે' સવર થવું ધટે
૯. ઉપમિતિભવ પ્રપંચા રાસ—આ રાસ ઈન્તિના શિષ્ય જિન - જસરાજે વિ. સ. ૧૭૪માં ૧૨૭ ઢાલમાં રચ્યા છે. આ પ્રસ્તુત અઢારૂપકનું ગુજરાતીમાં મેટામાં મેટું પદ્યાત્મક નિરૂપણ છે. એથી તેમજ આ અઢારમી સદીની ગુજરાતી ભાષાના અભ્યાસ માટેનું મહત્ત્વનું સાધન પણ છે એથી “ આનંદકાવ્ય મહાદ્ધિ”નાં મૌક્તિકાની શ્રેણિ જે આજે વર્ષા થયાં આગળ વધી નથી તેના એક મૌતિક તરીકે આને સ્થાન આપવા આ શ્રેણિના સંચાલકાનું હું સાદર ધ્યાન ખેંચું છું.
1 આના પરિચય મૈં યશેાદેાહન (પૃ. ૧૦, ૨૪, ૭૮, ૨૩, ૧૪૪, ૧૧૮, ૧૨૩, ૨૦૬, ૧૮૧ અને ૨૯૭) માં
આપ્યા છે.
૮. વૈરાગ્યરતિ—આ ઉપર્યંત ન્યાયાચાય ની રચના છે. આ અત્યારે તો અપ્રકાશિત છે. એટલે મહાપક સાથેના એના વિશેષ સંબંધ વિષે વિચા-વાંચી રવુ બાકી રહે છે. ન્યાયાચા'ના જે ગ્રંથો ઉપલબ્ધ છે તેમાંથી કેટલાક અદ્યાપિ અપ્રકાશિત રહ્યા છે એ નોંધ મારે સખેદ લેવી પડે છે. ન્યાયાચાની આવી કૃતિ પ્રકાશિત કરવામાં વિલંબ શાયી થયેા છે અંતે થાય છે તે સમજાતું નથી.
૨ દા. ત. સમાધિનું વર્ણન.
કે આના પિરચય માટે નુ યશે દહન (પૃ. ૧૨, ૨૪, ૨૩ અને ૧૧૮-૧૯)
આ રાસની શરૂઆતની છ કડી અને અંતમાંની અઢાર કડી જૈન ગુર્જર કવિએ (ભા. ૩, ખડ ૨, પૃ. ૧૧૬૦–૧૧૬૧) માં અપાઈ આ રાસની પછ મી ઢાલ કડખાની દેશીમાં રચાયેલી છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
* રૂપકાત્મક સાહિત્ય અંગે સિદ્ઘર્ષિમાં કેટલીક કૃતિએની નોંધ છે. દા. ત. ભાગવત (રક ધ ૪) ગત પુર્જન, પ્રોાધ ચિન્તામણિ અને એનું ભાષાન્તર, માહ વિવેકના રાસ, ભુવનભાનુ કેવિલ ચિરત્ર અને જોન ખનિયને ઇ. સ. ૧૯૬૦ માં કારાગૃહમાં રચેલ Pilgrim's Progress (પિશ્ચિમ્સ પ્રેગેસ ),
વાર્તિક—ઉપયુ કત હુંસરને સંસ્કૃતમાં જે ઉપમિતિભવ પ્રપ ચાકથાદ્વાર રચ્ચે છે તેના ઉપર અમૃતસાગર ગણિએ વાર્તિક રચ્યું છે. આ વાર્તિક પ્રક રણ રત્નાકર—(ભા. ૧, પૃ. ) માં ભીમશી માણેકે છપાવ્યું છે. એ વાર્દિક સ્વ. કુંવરજી આણુજી ભાવનગરમાં વિ.સ. ૧૯૫૦ માં શ્રોતાવર્ગોને સભળાવતા હતા.૩
આ વાર્તિકની ભાષામાં પરિવર્તન કરીને એક પુસ્તક છે. ધ. પ્ર. સ. એ વિ. સં. ૧૯૫૩ માં છપાવ્યુ છે. એનુ નામ ” રખાયું
..
છે. આ પુસ્તક પણ હવે મળતુ નથી તેા એના પ્રકાશન માટે યોગ્ય પ્રબંધ સત્વર થવા ઘટે.
સમરત સસારના વિસ્તારને ઉપમા દ્વારા રજૂ કરનારા પ્રસ્તુત ગ્રન્થ વિષે પ્રે. વિન્તર્નિસે જે કથન કર્યું છે તે દર્શાવવા મારી પાસે અત્યારે કાઈ સાધન નથી એટલે એને કેવળ નિર્દેષ કરી આ લેખ પૂર્ણ કરૂ છું અને આશા રાખું છું કે આ બહારૂપકને અંગે જે કાંઇ કરવા જેવું બાકી જણાય તે જૈન શાસનના મહારત ભરૂપ ગણાતા મુનિવરા મન ઉપર લેશે અને જૈન શાસન અને સાહિત્યને તેમ કરી જયજયકારને મા મેાકળા કરો.
૧ આ દેશી અને એમાં રચાયેલી કૃતિઓની માહિતી મેં “ કડખા અને જૈન સાહિત્ય ” નામના મારા લેખનાં આપી છે.
૨ મેં આ સંબોઁધમાં કેટલીક હકીકત “પાર્શ્વય (પ્રાકૃત) - ભાષા અને સાહિત્ય ” નામના મારા પુસ્તક (પૃ. ૧૨૯ અને ૨૪૫)માં રજૂ કરી છે.
૩ જી સષિ (પૃ. ૬૭ અને ૫૦૬).
For Private And Personal Use Only
