________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Reg. No. G 50 જય યોગ –દીપચંદ જીવણલાલ શાહ જપ શા માટે? - દરેક મનુષ્યમાં બે સ્વભાવ હોય છે; એક આસુરી અને બીજો દૈવી માનવ મન આ બે સ્વભાવના કંઠથી ભરેલું છે. આ માનવ જીવનને શાપ છે અને તે તેને શાંતિથી બેસવા દેતું નથી. દરેક મનુષ્યને એ અનુભવ છે કે તેને આસુરી સ્વભાવ ધક્કો મારીને પાપ (દુષ્ટ કાર્ય) કરવા માટે ઉત્તેજન આપે છે. તે વખતે મનુષ્યનો દૈવી સ્વભાવ કાંઈ કરી શક્ત નથી. આ આસુરી સ્વભાવને મથ્યાદિ ચાર ભાવના અને અનિત્યાદિ બાર ભાવનાની વિચારણવડે અમુક અંશે નિર્બળ કરી શકાય છે અને દૈવી સ્વભાવને સબળ બનાવી શકાય છે; ત્યારપછી જય કરવાથી મન શાંત બને છે. ' આત્મ સુસંસ્કારો અને દુષ્ટ સંસ્કારોથી ભરેલું છે. અને ઘણું કરીને સંસ્કારો આત્માને ગુલામ બનાવે છે. દાખલા તરીકે એક મનુષ્યને ઈન્કમટેક્ષ (આવક વેરો) ભરવાનો હોય છે, સુસંસ્કાર તેને ટેક્ષ પુરે પુરો ભરવાનું કહે છે તે જ વખતે કુસંસ્કારે તેને ટેક્ષ એ છે ભરવાની ભંભેરણી કરે છે. છેવટે મનુષ્ય કુસંસ્કારને ગુલામ થઈને ખોટું નામુ લખી ટેક્ષ એ છે ભરે છે. ટેક્ષ ઓછા ભરવાને લીધે મનુષ્યના અંતઃકરણમાં શરૂઆતમાં એક જાતને ડંખ રહે છે કે જે તેને આખું વર્ષ પજવે છે. આ રીતે હંમેશાં સુસંસ્કારો અને કુસંસ્કારે વચ્ચે - ઘર્ષણ થાય છે. આ ઘર્ષણ દૂર કરવા માટે દરેક દિવસે અમુક સમય સુધી અનિત્યાદિ બાર ભાવના અને મિથ્યાદિ ચાર ભાવનાની વિચારણાની જરૂર છે અને પછી અમુક સમય સુધી જપ કરવાથી મન શાંત થાય છે એટલે કે મનનું ઘર્ષણ ઓછું થાય છે. અનાદિકાળથી અશુભ અભ્યાસથી મનુષ્યના ચિત્તની વૃત્તિઓ પાણીના પ્રવાહની જેમ અગમનમાં ટેવાયેલી છે અને નીચે વહેતું પાણી સમુદ્રમાં ભળી જઈ ખારૂં બને છે અને તે પાણી પોતાની મીઠાશ ગુમાવે છે; પણ આ વહેતા પાણીને જે સાધન દ્વારા ચગ્ય ભૂમિમાં વાળવામાં આવે તો તે વહેતા પાણીથી અન્ન, ફળો વગેરે ઉપન્ન થાય છેતેવી રીતે ભાવનાની વિચારણા દ્વારા અધગમન જતી ચિત્તવૃત્તિઓનું ઉર્ધ્વીકરણ ( Sublimation) કરવામાં આવે અને પછી અમુક સમય સુધી જપ કરવામાં આવે તો મન શુદ્ધ થાય છે. " આપણા મનમાં કામ, ક્રોધ, લોભ, મેહ, માયા, રાગ, દ્વેષ આદિ મલિન વાસનાઓ ભરેલી છે તેથી મન દુગધથી ભરેલું છે. તે મલિન વાસનાઓની દુર્ગંધ કાઢી નાખવા માટે ભાવનાની અને જપની જરૂર છે. તેથી મન પવિત્ર બને છે કારણકે જપ એક પ્રકારનું અત્યંતર તપ છે. मन एव मनुष्याणां कारणं- बन्ध मोक्षयोः / / મન અત્યંત ચંચળ છે. માનવના અંતઃકરણમાં જેટલી સંક૯પ વિકલાત્મક વૃત્તિઓ ઉત્પન્ન થાય છે એ બધી વૃત્તિઓને સરવાળે એટલે મન. ચંચળ મનની ત્રણ અવસ્થાઓ છે. (1) મૂઢ, (2) ક્ષિપ્ત, (3) વિક્ષિપ્ત.. - જ્યારે મન કેઈ એક વિષય પર તન્મય થાય છે ત્યારે મનુષ્ય પોતાનું સ્વતંત્ર વ્યક્તિત્વ ગુમાવે છે; આ મનની અવસ્થાને મૂઢ અવસ્થા કહે છે. લાખો અજ્ઞાની અને વિવેકહીન મનુષ્યા મૂઢાવસ્થામાં પોતાનું જીવન પસાર કરે છે. '' . . (અનુસંધાન ટાઈલ પેજ ઉપર ) પ્રકાશક : દીપચંદ ઝવણલાલ શાહ, શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા-ભાવનગર મુદ્રક : ગીરધસ્લાલ કુલચંદ રાય, સાધના મુદ્રણાલય-ભાવનગર For Private And Personal Use Only
