________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Reg. No. G 50 " વિચારવ મળી સામાન્ય રીતે, દરેક મનુષ્ય કંઈ ને કંઈ વિચાર કર્યા કરતો હોય એમ જણાય છે. પરંતુ બારીકીથી તપાસતાં જણાશે કે આખાય દિવસમાં કેઈક જ વખત અથવા બહુ થોડી જ વાર તે પોતે આત્મા સંબંધી વિચાર કરે છે અને મોટે ભાગે તેનું મન જ વિચાર કર્યા કરતું હોય છે. - કાન પિતે સાંભળેલા શબ્દો મગજદ્વારા મનને રજુ કરે છે. આંખ, પિતે જોયેલી વ્યક્તિ કે વસ્તુને ખ્યાલ મગજદ્વારા મનને આપે છે. નાક, પિતે સુઘેલી વસ્તુની જાહેરાત મગજદ્વારા મનને કરે છે. જીભ, પોતે ચાખેલી વસ્તુના સ્વાદના ખબર મગજ દ્વારા મનને આપે છે. ચામડી, પતે સ્પર્શ કરેલી વસ્તુની બહારની સ્થિતિ મગજદ્વારા મનને રજુ કરે છે. શરીરના જુદા જુદા ભાગે તેમજ આખું શરીર પોતાની સગવડ, અગવડે, ભૂખ, તરશના સમાચાર મગજદ્વારા મનને આપે છે. આ દરેકની રજુઆત ઉપર મન પોતાની મેળે વિચાર કર્યા કરે છે. સ્થલશરીર અને તેની ઇન્દ્રિયોથી ઉત્પન્ન થતા વિચારોમાં કામ શરીર પોતાના તરફથી ઉમેરો કરે છે. તે પિતાની સારીમાઠી લાગણીઓ, પિતાના રાગદ્વેષ, પિતાની સારીમાઠી વૃત્તિએના સમાચાર મનને પહોંચાડે છે એટલે તેના પર પણ મન અનેક વિચારો કર્યા કરે છે, વિચાર કરવો એ મનને સ્વભાવ હોવાથી, પિતાના તરફથી ભૂત, વર્તમાન અને ભવિષ્યના વિચારો, અનેક જાતની ચિન્તાઓ કર્યા કરે છે. આ ઉપરાંત વાતાવરણમાં ઉડતા વિચારેની અસર પણ તેના ઉપર ચાલુ રહે છે. " સંસાર વ્યવહારમાં રચ્યોપચ્ચે રહેલો માનવી મનના વિચારવમળમાં સપડાઈ ગયેલ હોય છે. તે એક વિચારને કાઢે, ત્યાં બીજા અનેક વિચાર આવીને ઉભા રહે છે. એટલે તે કઈ બાબતમાં એકાગ્ર થઈ શકતો નથી. તે કઈ પણ વિચાર સંપૂર્ણપણે કરી શકતા નથી. તે પોતે, મનનો માલીક હોવા છતાં, તેને ગુલામ બની જાય છે અને પોતાને મનથી જુદો પાડી શકતો નથી. એટલે તેને વિચારવમળ દિવસે દિવસે પ્રબળ બનતો જાય છે, અનેક પ્રકારના બદ્ધમતાનું રૂપ લેતો જાય છે, અને કેઈપણ જાતના નવા પ્રકાશને આમાં સુધા પહોંચવા દેતા નથી. કેઈપણ એક વિચાર લાંબો સમય કરી શકાતો ન હોય, કેઈપણ ઉપયોગી પુસ્તક એકાગ્રતાથી વાંચી શકાતું ન હોય, ધ્યાન કરવા બેસતાં, મનમાં અનેક વિચારે ખડા થતા હોય, મનમાં રમનેક ચિન્તા રહ્યા કરતી હોય, રાગદ્વેષના વિચારે મનને ઘેરી લેતા હોય તે સમજવું કે પિતે હજ વિચારવમળમાં સપડાયેલો છે. ઉપાય:-(૧) પિતે વિચારવમળમાં સપડાઈ ગયેલ છે, એ જાણવું. (2) જાણ્યા પછી તેમાંથી છૂટવાનો દઢ સંકલ્પ કરવો. (3) મનથી પર જઈ તે વિચારક બનવું અને ગમે વિચારને મગજમાં આવતા વિવેકથી અટકાવવો. (4) સવારના રોજ શાન્ત મને ઈષ્ટદેવનું સ્મરણ કરવું, કઈ મહાપુરુષના જીવનનો વિચાર કરો અને તેમના જેવા થવા પ્રયાસ કરવો; જ થોડો વખત મનને તદ્દન શાન્ત થતાં શિખવવું. (5) કેઈ સારું પુસ્તક, જીવનપલટો કરવાના હેતુથી રોજ પા અર કલાક રસપૂર્વક અને સમજપૂર્વક વાંચવું. (6) મુશ્કેલી સંબંધે ચિન્તા ન કરવી પણ તેને સમજી તેના ઉપાય શોધવા શિખવું. આમ કરવાથી વિચારવમળમાંથી ધીમે ધીમે જરૂર છૂટા થઈ શકાશે. વમળ તૂટી સીધા પ્રવાહ બનશે અને પછી તે પ્રવાહ બંધન મટી સાધન થશે અને આત્મા આમાવડે પોતાને ઉદ્ધાર કરશે. (‘અનંતને આરેમાંથી) પ્રકાશક : દીપચંદ જીવણલાલ શાહ, શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા-ભાવનગર મુદ્રક : ગીરધસ્કાલ ફુલચંદ શાહ, સાધના મુદ્રણાલય-ભાવનગર તે વિચા For Private And Personal Use Only
