________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આગમ વગેરેમાં સ્વપ્નો
લે. છે. હીરાલાલ ૨. કાપડિયા એમ. એ. પર્યા–“સ્વ” એ સંસ્કૃત ભાષાનો શબ્દ અનુસાર કર ની છે એમ નિમ્નલિખિત આગમોને ' છે. એ માટે પાય (પ્રાકૃત) શબ્દ “સુવિણ’ વિચાર કરતાં જણાય છે - છે અને જૈન આગમ પાઈયમાં હોવાથી એ શબ્દ દેશગિભિદસા ( અ. ૭) વિવાહપણોત્તિ એમાં વપરાયે છે, બાકી “ સિવિણુ’ અને ‘સુમિણ ( સ. ૧૬, ૩, ૬, સુત્ત ૫૭૮) અને પજવણીએમ પણ “સ્વ” શબ્દનાં બે પાઈય સમીકરણા ક૫ ( સુત્ત ૭૩), છે. “ ન’ શબદ ગુજરાતીમાં વપરાય છે. સાથે ''
બે વર્ગઉપયુક્ત કરે ને બે વર્ગમાં સાથે નિમ્નલિખિત શબ્દ પણું ગુજરાતી સાહિત્યમાં
વિભક્ત કરાય છે : ૩૦ મહા સ્વનો અને ૪૨ નજરે પડે છે –
(લઘુ) સ્વ. આમ કહેવા માટે નિમ્નલિખિત શનાણ', 'શાણું, સમણું, સેલું, એણું અને આગને ઉલેખ થઈ શકે – ' ', ' સ્વનું, અ ગ્રેજીમાં રવપ્ન માટે dream શબ્દ છે.
દગિભિદસા ( અ. ૫-૬), વિવાહપાત્તિ અન અંગેના અનુપલબ્ધ ગન્ધાસ્વનને (સ. ૧૬, ઉં. ૬,સુત્ત ૫૭૮) અને પજવણસંબધ મનુષ્ય સાચે હોઈ એ એના જીવન એટલે ક૫ ( સુત્ત ૭૩ ). પ્રાચીન ગણાય. બાકી એને અંગેનું શાસ્ત્ર તો
સ્વનિનાં નામ–ઉપલબ્ધ આગ પૈકી આગળ ઉપર રચાય એ જુદી વાત છે. સમવાય
એકેમાં ૭૨ સ્વપ્નને તે શું પણ ત્રીસે ત્રીસ મહા (સમ. ૨૯)માં જે ૨૯ પ્રકારનાં ‘પાપશ્રુત’ ગણા
સ્વપ્નમાં પણ નામ નથી. ત્રીસ મહા સ્વપ્નમાંથી વાયાં છે તેમાં સ્વપ્નને ઉલેખ છે. એ હિસાબે
ફક્ત ચૌદનાં નામ કે જે આ લેખમાં હું આગળ આજથી ૨૫૦૦ વર્ષ ઉપર તો સ્વપ્નનું ફળ દર્શાવ
રજૂ કરનાર છું તે જ મળે છે. એને લગતી ગયા નારે ગ્રન્થ હોવાનું કહી શકાય. અનુપલબ્ધ આગમે.
નીચે મુજબ કઈ કે આગમમાં જોવાય છે – પૈકી દાગિઠિદસા (દિગૃદ્ધિદશા)નાં દસ અધ્યયને
“-વર-જી-અંકિયામસિ-
ચિહ્નચં-કુમં ] (પા. અજઝયણ)માંનાં ત્રણમાં ૪૨ સ્વપ્ન, ૩૦
વર્ષ –સાર–વમાનમવા–રથgય-સહૈિં માં” મહાસ્વપ્ન અને ૭ર સર્વસ્વપ્ન. એમ સંસ્કૃત નામે છે.
આઠ દર્શન–ઠાણ (સુત્ત ૬૧૮) માં આ મહાસુમિનુભાવણ (મહાસ્વનભાવના) પણ
આગમ( સુત્ત ૫૬૫)માં ગણોવાયેલાં નિમ્નલિખિતે એક અનુપલબ્ધ આગમ છે. એમાં મહારવાનો
સાત દર્શને ઉપરાંત આઠમા દર્શન તરીકે “સ્વપ્નઅધિકાર હશે. એની સંખ્યા ૩૦ ની હશે કે ૪ર ની
દર્શન નો ઉલ્લેખ છે – એ પ્રશ્ન છે, કેમકે પાસવણકપ(સુત્ત ૭૩)માં ૭ર સ્વનો પૈકી ૩૦ ને “મહાવપ્ન” કહ્યા છે
(1) સમ્યગુ–દર્શન, (૨) મિથા-દર્શન, (૩) જ્યારે વ્યવહાર( ઉં. ૧૦ )ના ભાસ (ગા. ૧૧૪, પત્ર
સમ્યગુ-મિથ્યા-દર્શન, (૪) ચક્ષુર્દર્શન, (૫) ૧૦૯ અ.)માં કર માંથી ૪૨ ને મહાસ્વપ્ત કહ્યા
૨ અક્ષર્દન, (૬) અવધિ-દર્શન અને (૭) છે. બાકી વિ. ૫. (સ. ૧૬, ૬, ૬, સુત્ત ૫૭૮)માં
કેવળદર્શન. તો મહાસ્વપ્નની સંખ્યા ૩૦ ની દર્શાવાઈ છે.
સ્વનિર્દશનના પાંચ પ્રકાર-વિવાહુ
પત્તિ ( સ. ૧૬, ઉ. ક, સુત્ત પ૭૭)માં સ્વપ્નસંખ્યા-સ્વપ્નોની એકંદર સંખ્યા જૈન દષ્ટિ
૨ સ્વપ્ન-દર્શન એ અચાદ્દશનનો એક પ્રકાર ૧ જતુ ગુજરાતી ભાષા અને સાહિત્ય(પૃ.૪૩૭) ગણાચ, કારણ કે એમાં માનસિક પ્રવૃત્તિ મુખ્ય છે.
ટ્ટનાક( ૨૧ ) s
For Private And Personal Use Only
