________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચાર ભાવનાનું સંક્ષિપ્ત સ્વરૂપ
દરેકના ચાર ચાર પ્રકાર
સં. ડોકટર વલભદાસ નેણસીભાઈ–મોરબી મૈત્રી-પ્રાદ-કરૂણ-માધ્યસ્થતા
મેહનીય કર્માદિ મહાતીવ્ર કર્મના નાશથી મૈિત્રી ભાવના-સુખ ચિંતા એટલે મૈત્રી ભાવ-(૪ પ્રકાર)
પ્રાપ્ત થતાં અવ્યાબાધ સુખમાં જે સંતોષ વૃત્તિ થવી તે
-પરા મુદિતા ભાવ (૧) જેણે આપણા ઉપર ઉપકાર કર્યો હોય તેનું સુખ ઈચછવું તે. –ઉપકારી સુખ ચિંતા
કરૂણા ૪ પ્રકારે (૨) જે પોતાના સ્નેહી, સંબંધી, મિત્રના કે આ ભાવનામાં દુઃખ દૂર કરવાની છૂછો થાય છે
સગપણ સંબંધથી થયેલા હોય તેનું સુખ (૧) અજ્ઞાનથી વ્યાધિગ્રસ્ત પ્રાણી દયા ઉકરે તેવા દર છવું તે -સ્વજન સુખ ચિંતા ગળગળતા શબ્દથી અપચ્ચે ભાજન ખાવા
માંગે તેના પર ખોટી દયા લાવી તેને ભોજન જે પ્રાણીઓને પોતે પોતાના ગયા હોય અથવા જેને પોતાના પૂર્વ પુરૂએ પોતાના
આપવું તે
–એજન્ય કરુણા ગર્યા હોય તેવા આશ્રિતના સુખનું ચિતવન તે (૨) દુ:ખી પ્રાણને જેને તેને આહાર, પવિ
- - સ્વપ્રતિન્ન સુખ ચિંતા” વિગેરે જેeતી વસ્તુ ધન-ધાન્યાદિ આપવાં તે (૪) ઉપકાર, સંબંધ કે આ ને
-દુખિત દર્શન જન્ય કરૂણાં ખ્યાલ કર્યા વગર સર્વ પ્રાણીનું સુખ છવું તે (૩) સુખી પ્રાણીઓને જોઇને તેઓના સુખ ઉપર -સાનન્ય સુખ ચિતા દયા આવે અને તે કેવી રીતે એવા બાહ્ય
સુખના ખોટા ખ્યાલથી બચી અપરિમિત પ્રમાદ ભાવના (૪ પ્રકાર )
આત્મીય સુખ પ્રાપ્ત કરવા ભાગ્યશાળી થાય પ્રાણીઓના સુખને જોઇ રાઝ થવા ૨૫
એવી ઈછા તે –“ સંવે. જન્ય કુરૂણા” દેખાવમાં અતિ સુંદર પણ પરિણામે અત્યંત
(૪) કુદરતી રીતે અન્ય ઉપર કરૂણ આવે જેમ અદ્રિત કરનાર રામને રાપ ભજનની પેઠે
ભગવાનને “ સરી જીવ કરૂં શાસન રસી ” જે વિષય ૨ ની પ્ર પ્તિ બીજને થઈ હોય
એવો ભાવ થાય તે તેમ તે છે કે તે –“રસુખ માત્ર મુદિતા ભાવ”
-સ્વાભાવિક અન્ય યુિના કાણ સારા હેતુ ભૂત સુખમાં જ વૃત્તિ જેમકે મધ્યસ્થ ભાવ (ઉપેક્ષા) ૪ પ્રકાર આ ભવમાં સુખ થાય તેવી રીતે મિતાહારાદિ- ( કોઈ અપથ્ય ખાનાર ફાગી ઉપર કરૂણા પણાથી શરીર સ્વચ્છ થાય, એ રીતે થતાં
આવવાથી તેને અપથ્ય સેવતાં અટકાવી શકાશે ઐવિક સુખમાં આનંદ માનો તે
નહીં એમ ધારીને અથવા તેમ કરવાને
મુદિતા ભાવ પિતાનો અધિકાર નથી એવા ખ્યાલમાં તેને (૩) આ ભવ અને પરભવ બનેમાં સુખ થાય
અપરા સેવવાના કાર્યથી નિવારણ કરવામાં તે અનુબંધ કરાવનાર શુભ કાર્યો કરનારને
ઉપેક્ષા કરે તે -કરૂણ જન્ય ઉપેક્ષા તecજનિત સુખ પ્રાપ્તિ થાય તેમાં સંતોષ (૨) ભવિષ્યમાં શું પરિણામ થવું સંભવિત છે પામ તે -સદનુબંધતા મુદિતા ભાવ એમ વિચાર કરી કઈ અમુક પ્રવૃત્તિ કરે તેને
For Private And Personal Use Only
