________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અતિવૃષ્ટિ, અનાવૃષ્ટિ, દુકાળ અને રેલ સંબંધી જૈન ઉલ્લેખ
લેખક : પ્રો. હીરાલાલ ૨. કાપડિયા એમ. એ.
કાળા તલ વાચનામાં પણ
નવા ડાં પર
કુદરતી સંકટ– “ પ્રતિ” દેવી કે પાયમાન અને ક્રમાંકમાં વિવિધતા જોવાય છે. સમવાયની થાય ત્યારે એને પ્રાપ જાતજાતનાં રૂપે ધારણુ બૃહદ્વાચના (સ. ૩૪, મુત્ત ૩૪)માં તેમજ એની કરે છે. જવાળામુખી પર્વતનું ફાટવું, “ધરતી- લધુ વાચનામાં પણું ૩૧માંથી ૨૩મા અતિશય કંપ થવા, અતિવૃષ્ટિ થવી, અનાવૃષ્ટિ થવી, દુકાળ તરીકે અતિવૃષ્ટિના, અનાવૃષ્ટિના અને “દુષ્કાસના પડવા, લે આવવી, ભયંકર વાવાઝોડાં થવાં, સારી એમ ત્રણના અભાવને અનુક્રમે ઉલ્લેખ છે, ત્યારે તેને થવા, વિજળી પડી, ઉકાપ તો થવા પવયણ સારૂઢાર (દ.૨ ૪૦, ગા. ૪)માં એમ જ
યદિ સ્વરૂપે આ પ્રકોપ ભભૂકી ઉઠે છે. આ ત્રણ આતો ગણાવાયા છે, પરંતુ એના ક્રમાંક કુદરતી આફતૈને સામનો કરવા મનુષ્ય પોતાથી ૧૩, ૧૪ અને ૯ છે અને અભિધાન ચિન્તામણિ બનતું બધું કરે છે, પણ એમાં એને ધારેલી સફળતા (કાંડ ૧, લે. ૬ ૬)માં ૧૨ થી ૧૪ છે.
અતિવૃષ્ટિ-આ સંરકૃત શબ્દનો અર્થ એ મેઘરાજાની અવકૃપાનું ફળ જગતને એ રીતે તે કરતાં પુ કળ વરસાદ’ એમ થાય છે. એને માટે ચાખવું 'પંડે છે; કાં તે અતિરય પુ' ફળ પ્રમાણમાં પાય શબ્દ ‘ અરવૃ”િ છે. અને એ સમવાય વરસાદ પડે છે. એટલે કે મેં અતિવૃષ્ટિ થાય છે ( સ. ૩Y )માં તેમજ પવ.સા. ( બ. ૪૪ )માં ૨નગર તે બહુજ ચેડા-છે- એ તે કરતાં એડ પરથી છે. પફમાંય ( હ. ૨૦ ગા. ૮૭ )માં
“ અરવિ”િ શબ્દ છે. વરસાદ થાય છે અર્થાત્ “ અનાવૃષ્ટિ ” થાય છે. લીલો અને સુકે દુકાળ–અતિવૃષ્ટિને લઈને
અનાવૃષ્ટિ-: સંસ્કૃત ભાષાના રાષ્ટ છે. એના દુકાળ પડ તેમજ નદી નાળાં ઊભરાઈ
માટે પાયમાં અણવિદ” અને “ અણફિ’ જન ર આવે. અનાવૃષ્ટિને લીધે “સૂકા દુકાળ'
તેમજ “ અણુભિરિતથા “ અવ”િ શબ્દ છે. પડે. લીલા દુકાળમાં અનાજની તંગી રહે, પણ
પપિરિય( ઉ. ૨૯, ગા. ૮૭)માં “ અણુ વિ”િ
અને સમવાય( સ. ૩૪ )માં “ અશુદ્ધિ ' અને પાણી અને ઘાસચારા માટે વલખાં મારવા નહિ
પવ. સા.( ગા. ૪૪૪ )માં ‘ અભિવરિ’ છે. પડે, ત્યારે સૂકા દુકાળમાં તે એની પણ હા અમારી
સાદુપયરણ( પત્ર ૨ )માં “ અણુ?િ' શબ્દ ભાગવવી પડે.
છે. “ અનાવૃષ્ટિ માટે અંગ્રેજીમાં ‘drought” શબ્દ આપણા! આ દેશને મૃખ્ય આધાર ખેતી છે વપરાય છે. અને એ ખેતીનો અધાર મેઘરાજાની કૃપા છે. મેઘ
દુષ્કાલ દિવા દુભિક્ષ– “ દુકાલ” એ સંસકૃત જ સૌમ્ય દષ્ટિ ધારણ કરે તો સોના જે પાક
શબ્દ છે, એને અર્થ ખરાબ સમય ” યાને ‘ કપરા થાય અનાજની કોઈ વાતે તંગી નહિ પડે, સિવાય
કાળ’ થાય છે. આ અર્થમાં “ દુબિલ ” શબ્દ પણ કે ની: જે કઈ ઉપદ્રવ નડે
વપરાય છે. દુર્ભિાને સામાન્ય અર્થ ‘ ભિક્ષાના જૈનાની માન્યતા મુજબ પ્રત્યેક તીર્થ નો અભાવ છે. ત્યારે તેને ખાવાપીવાનું પૂર ને ચોત્રીસ (૩૪) અતિશય છે. આ અતિશયોનાં નામ મળતું હોય ત્યારે ભિક, સંન્યાસીઓ, સાધુઓ
છે અને લગતું મારું ભાષણ મુંબઈના “ જ્ઞાન પ્રચા- વગેરેને ભિક્ષા ક્યાંથી મળે ? સુકાળમાં સારા રક મંડળી ” નરફથી ઈ. સ. ૧૯૫૦ નાં છપાવાયું છે. પ્રમાણમાં ભિક્ષા નળી શકે, : : રાધા મારે છે કે " જન ધન પ્રાણી
અને એક વધુ “ મહાદેવ થાય છે. એનું નામ
For Private And Personal Use Only
