________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
( ૨ ) પ્રાસંગિક કૃતિઓ (અ) સ'સ્કૃત (૧૧)
( ૧૪ )
(૧૫) કુમારપાલરિય—આ ૯૫૦ શ્લોક જેવડી કૃતિ પૃથ્વીચન્દ્રના શિષ્ય હશ્ચિન્દ્ર રચી છે. એ મુદ્રિત થઇ હોય એમ જાણવામાં નથી.
(ઈ) ગુજરાતી (૩)
(૧૬, ૧૭) કુમારપાલરાસકવિ ઋષભદાસે આ નામની બે કૃતિ રચી છે: (૧) માટી અને (૨) નાની. મારી કૃતિ એમન્ને જિનમ'ડનગણિકૃત કુમારપાલપ્રબન્ધને આધારે વિ.સ. ૧૬૭૦ માં રચી છે. નાની કૃતિ ૨૧૯૨ ગાથા પૂરતી છે, જ્યા૨ે માટી ૪૫૦૬ ગાયા પ્રતી છે. અભ “આનંદ કાવ્યમહેદદ્ધિ '' (ભૌતિક)માંના “ કવિવર ઋષભદાસ ’– (૫ ૭૧)માં કહ્યું છે. અર્દી નાની કૃતિ રચનાસમય જણાવાયે નથી. મેાટી કૃતિ તે! આ કા મ ં (મૌ૦૮) તરીકે પ્રકાશિત થઇ છે, પણ નાની કૃતિ કાછ સ્થળેથી છપાવાઇ હોય તો તે જોવાજાણવામાં નથી.
(૧૯) કુમારપાલરાસ—આ ‘ખસ્તર’ ગચ્છના શાંતિદુ ગણિના શિષ્ય જિનાઁ વિ. સં. ૧૭૪૨ માં રચ્ચે છે અને એ મુદ્રિત છે,
શ્રી જૈન ધમ પ્રકાશ
(૧૯) દ્વાશ્રય-મહાકાવ્ય (અંતિમ પાંચ સ` ), એમાં કુમારપાલના રાજ્યાભિષેકથી વૃત્તાંત અપાયા છે.
(૨૨) પ્રભાવકચરિત– પદ્યાત્મક કૃતિ પ્રભાચન્દ્રસૂરિએ વિ. સ. ૧૩૩૪ માં રચી છે.
(૨૩) પ્રમન્ત્રચિન્તામણિ-આ ગદ્યાત્મક કૃતિ મેરુ તુંગરો વિ. સ, ૧૩૬૧માં રચી છે,.
[ કાર્તિક
(૨૪) ૫પ્રદી૫ યાને વિવિધતીર્થંકપ— આ જિનપ્રભસૂરિએ વિ. સ'. ૧૭૬૪ થી ૧૩૮૯ ના અરસામાં સ્થેા છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૨૫) ચતુવિ‘શતિપ્રબન્ધ યાને પ્રબન્ધકારાઆ રાજશેખરસૂરિની વિ. સ. ૧૪૦૫તી રચના છે. (૨૬) પુરાતનપ્રબંધસંગ્રહુઆમાં વિવિધ પ્રશ્ન' છે. એ વિક્રમની સેાળમી સદી કરતાં તે અર્વાચીન જણાતા નથી. આ પ્રબંધોના ક્રમાંક ૨૪-૨૮ એ પાંચ પ્રાન્ચે કુમારપાલને અંગેના છે. વળી પૃ. ૪૫–૪૭ માં કુમારપાલ સબંધી કેટલું ક લખાણું છે.
(૨૭) ઉદેરાતર ગણી – આ રત્ન'મંદરની વિ. સં. ૧૫૧૯ પહેલાની રચના છે.
(૨૦) ત્રિષ્ટિશલાકાપુરુષચરત્ર (પ' ૧૦, સગ ૧૨, લે. ૪૫-૯૬). આ દ્વારા કુમારપાલે જૈન બન્યા બાદ જે શુભ કાર્યોં–ખાચરજી કર્યા તેની વિગત છે. એ ભવિષ્યવાણી તરીકે આલેખાઇ છે.
(૨૧) શત્રુ જયમાહાત્મ્ય-આ- ધનેશ્વરસૂરિનીતા વિ. સ: ૪૭૭ ની રચના હોવાનુ મનાય છે, ગમે તેમ પશુ એમાં કુમારપાલ વિષે કેટલુંક લખાણું છે.
(૨૮) ઉપદેશપ્રાસાદ—આ સ્ત્રાપન્ન વૃત્તિમા વિભૂષિત કૃતિ લક્ષ્મીવિજયસૂરિએ વિ, સ’. ૧૮૪૩માં
રચી છે.
(આ) યાય (૧)
(૨૯) કુમારપાલચિરય ( પ્રાકૃત દયાશ્રય )–આ ‘લિ.' હેમચન્દ્રસૂરિએ પેાતે રચેલા સિદ્ધહેમચન્દ્રના આઠમા અધ્યાયનાં સૂત્રા ઉપર પ્રકાશ પાડે છે અને - સાથેસાથે કુમારપાલનું ચરિત્ર રજૂ કરે છે. આ મુખ્યતયા . વ્યાકરણને ગ્રંથ ગણાય તો એ પ્રાસ'મિક કૃતિ ગણાય; નહિ તે એ સ્વતંત્ર કૃતિ ગણાય.
(૪) રાજસ્થાની
રાજસ્થાની ભાષામાં કુમારપાલને અંગે રચનાઓ
હાવાનું કુ. ચ. સં.ના કિંચિત પ્રાસ્તાવિક (પૃ. ૬)માં કહ્યું છે, પરંતુ એ પૈકી ક્રેટલી કૃતિ સ્વતંત્ર છે અને કેટલી નહિં ત્યાદિની ગદ્વેષણા કરવાનું કાર્ય એ રચનામાના કંઇ નહિં તે નામોલ્લેખ પણ જાણવા મળે થઈ શકે એટલે એ સામગ્રીના અલા વાં આ સબંધમાં હું કઈ કહેતા નથી. આ પુસ્તકાનુ–સામગ્રીનું થુષ્ટ પરિશીલન કરનારને ગુજ રાતને વિસ્તૃત ઇતિહાસ અને બૃહદ્દગુજરાતનેભારતના કેટલાએ ઇતર પ્રતિાને સંક્ષિપ્ત પરિચય મળી રહે તેમ છે. વિશેષમાં કુમારપાલને અંગે અનેક
For Private And Personal Use Only
