________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ,
[ માર્ગશીર્ષ
જ્ઞાનસંપાદન કરવાની શકિત પણ અગાધ હતી. વ્યાકરણુ શાસ્ત્રમાં પ્રથમ સિદ્ધાંતકૌમુદી ભણ્યા. ત્યારબાદ એક જ ચોમાસામાં કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રસૂરિવિરચિત શ્રી સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન-બૃહદવૃત્તિ આખી ભણી ગયા, જે અઢાર હઝારીના નામથી પ્રસિદ્ધ છે.
જ સો સો સવાસો કે કંઠસ્થ કરતા. કહા, આ વીસમી સદીમાં રાજનાં સવાસે બ્રેકો કંઠસ્થ કરવા-ભણી જવા એ શું નાનીસૂની વાત છે? આવી અસાધારણ જ્ઞાનસંપાદિકા નિર્મળ બુદ્ધિના પ્રભાવે જ અલ્પ સમયમાં ન્યાય, વ્યાકરણ, સાહિત્ય તથા આગમ શાસ્ત્રના અજોડ પ્રખર વિદ્વાન બન્યા. આવી અજોડ વિદ્વત્તા અને અખંડ બહાચર્ય પરિપાલન તથા અતુલ મહાન પુણ્યબળના પ્રતાપે તેઓશ્રીએ રાજા-મહારાજાઓને પણ આકર્ષ્યા, અને આમ પ્રજા ઉપર મહાપ્રભાવ પાડ્યો.
અપૂર્વ સાહિત્ય સેવા તેઓશ્રીએ ન્યાય, વ્યાકરણના તથા ધર્મના અનેક શાસનપ્રભાવક મથે રચી તથા અમુદ્રિત ન્યાય વ્યાકરણ આદિના ગ્રંથોનું પ્રકાશન કરાવરાવી સાહિત્યસેવાનો અપૂર્વ દાખલ બેસાર્યો છે. તેઓશ્રીના હદયકમળની પ્રાચીન સંસાહિત્ય પ્રચારની નિર્મળ ધગશની સુવાસનાના ફળરૂપે “જૈનગ્રંથ પ્રકાશક સભા”નું ઉત્થાન થયું અને અનેક શાસનપ્રભાવક મંથનું સંપાદન તથા પ્રકાશન કાર્ય પૂરવેગે થવા લાગ્યું. અવાવધિ તે સંસ્થાએ ન્યાય, વ્યાકરણ, સાહિત્ય, પ્રકરણ, ઔપદેશિક, તત્વજ્ઞાન આદિ અનેક વિષયોનાં ઉપયોગી સંખ્યાબંધ પ્રકાશને કર્યા છે અને અવાવધિ કરી રહી છે. શાસનસમ્રાટે ૧૨૦૦૦ કપ્રમાણ બૃહદહેમપ્રભા, ૬૦૦૦ કપ્રમાણુ લઘુહેમપ્રભા તથા ૨૦૦૦ પ્રમાણુ પરમલધુહેમપ્રભા-એમ “ શ્રી સિદ્ધહેમશબ્દાનુશાસન' ઉપરથી પ્રક્રિયાબ૯ ત્રણ વ્યાકરણ બનાવી વ્યાકરણ સાહિત્યની અપૂર્વ સેવા બજાવી છે. જેનન્યાયના અનેક ગ્રંથ ઉપર વિવિધ ટીકાઓ રચી છે, અને ન્યાયના નવા ગ્રંથ ૫ણું રમ્યા છે, જે જૈનદર્શનના પ્રભાવક મંથે હોવાથી દાર્શનિકગ્રંથ કહેવાય છે. જેવા કે-સંમતિતક ઉપર ૩૦ થી ૩૫ હઝાર શ્લોકપ્રમાણ ટીકા રચી છે. ન્યાયપ્રભા, તત્વપ્રભા, ન્યાયાલોકવૃત્તિ, ખંડનખાદ્ય બહદવૃત્તિ, પ્રતિમામાdડ, ન્યાયસિંધુ. સપ્તભંગ્યપનિષદુ, અનેકાંતતત્ત્વમીમાંસા અને સસનોપનિષદુ આદિ અનેક ન્યાયના ગ્રંથો તથા ટીકાઓ રચી તકશાસ્ત્રની પણ અપૂર્વ સેવા બજાવી છે. જેને સમાજને તેઓશ્રી તરફથી મળેલ આ વારસો અસાધારણ છે.
. સ્થળે સ્થળે જ્ઞાનભંડારો ઊભા કરી, જ્ઞાનપ્રચારક તથા પ્રકાશક સંસ્થાઓ ઊભી કરી, નવા મથે ને ટીકાઓ રચી, તથા અનેક અસાધારણ વિદ્વાનને સમુદાય પેદા કરી જગતને અજોડ સાહિત્યને વાર તેઓશ્રીએ સમર્પો છે:
અજોડ વ્યાખ્યાનશક્તિ યાને અપૂર્વ વવવ કળા. શાસનસમ્રાટની વ્યાખ્યાન શક્તિ અને હતી. તેઓશ્રીની વાણી ગંભીર હતી. બુલંદ અવાજ હતે. જાણે કેસરીસિંહ નાદ કરતે હોય તેવી તેઓશ્રીની ગર્જના હતી. તેથી લોકે તેઓશ્રીની દેશનાને “સિંહ-ગજના' પણ કહેતા. તેઓશ્રીની વાણીમાં અપૂર્વ
For Private And Personal Use Only
