________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપણું પ્રાચીન જ્ઞાન–ભંડારે |
(લેખક–પં. લાલચંદ્ર ભગવાન ગાંધી, પ્રવિદ્યામંદિર-વડોદરા.) વિદ્યાપ્રેમી બંધુઓ અને બહેને!
આજે આપણા પ્રાચીન જ્ઞાન-રા’ તરફ આપનું લક્ષ્ય ખેંચવા ઈચ્છું છું. અપખાનાને યુગ આવતાં આપણાં એ પ્રાચીન પુસ્તકાલયોને કેટલેક ભાગ પ્રકાશમાં આવે છે પરંતુ બહેળો લાગ હજી અપ્રકાશિત અવસ્થામાં છે; એના અવલોકન, સંશાધન, પ્રકાશન, પઠન-પાઠન સંબંધમાં બહુ ઘેડ સાક્ષરો રસ ધરાવે છે. વિદેશી કેળવી વિભૂષિત થયેલા ઘણા પ્રોફેસરે પણ આ સ્વદેશના ઉત્તમ સંગ્રહના ઉદ્ધાર તરફ ઉદાસીનતા સેવતા જણાય છે. દક્ષિણ હિંદની અપરિચિત તામિત્ર, તેલુગુ આદિ લિપિમાં નહિ પરંતુ નાગરી લિપિમાં લખેલી પ્રાચીન ભાષાનાં પુસ્તક વાંચવામાં પણ તેમને કંટાળે આ જણાય છે. એથી પોતાના પૂજય પૂર્વજોના વિકાસ શાનથી તેઓ સ્વયં વંચિત રહે છે, અને બીજાઓને તેનો વાસ્તવિક લાલ આપી શકતા નથી. પ્રજા--સ્વાતને વર્તમાન યુગમાં વિશ્વવિદ્યાલયને વ્યવસ્થાપક અને અન્ય વિદ્વાન વિચારકોએ આ પ્રાચીન છાનભંડારોનાં સંરક્ષ), સંશોધન, પ્રકાશન, પઠન-પાઠનાદિ માટે વિશિષ્ટ પ્રબંધ કરવું જરુરી છે.
શ્રીમંતના ધનભંડારો અને રાજા-મહારાજાઓને રાડારો કરતાં આ ઝા" લાંડા અધિક મહત્વ ધરાવે છે, એમ કહેવામાં અતિશયોક્તિ ન ગણાય; કારણ કે આપ બહુબુલિશાલી પજેને વિશાલ બુદ્ધિવને એમાં કરેલાં છે. તેમના બળ અનુભવે, અત્યુત્તમ પવિત્ર જીવન સંસ્કારો એમાં ઉતરેલા છે. માને -કલાબ, -િ -ળીને અમૂય ઉપદેશે એમાં સમાયેલ છે. આ એ એના મનમાં પૃથક કરી શકે ? તેવાં સાધતા તેમાં છે. ભારતવને ભવ્ય ઇતિહાસ રચી શકાય તેવી બાધા--મન ને ? તેમાં મળી આવે છે. ધાર્મિક, આધ્યાત્મિક, શારિક, સામાજિક ઉન્નતિના સમાન એમાં સૂચવાયેલા છે. ધર્મશાસ્ત્ર, અર્થશાસ્ત્ર, કામશાસ્ત્ર અને માત્ર ર6યમ સામે વિચારો એમાં દર્શાવેલા છે. ભાષાશાસ્ત્ર-પ્રાચીન વભાષાનાં વ્યાકરણ, તકશાસ્ત્ર પર રચાયેલાં મત-મતાારમાં નશાન વિજ વિજ દર્શનનાં દબિંદુઓ ને સાદિય, સંગીત અને વિવિધ કળાઓમાં વિજ્ઞાન એમાં છે. સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, અપભ્રંશ અને દેશી ભાષાઓમાં રચાયેલું ગદ્ય પદ્ય પુષ્કળ સાહિત્ય એમાં જોવામાં આવે છે. તિહાર ક કાવ્ય, રસિક રાસ, લોકકથા, વાદ-વાર્તાઓ, નાટક, કાશે, દશા, અલંકાર, બંધ, જોતિષ, સામાન્ય નીતિ, રાજનીતિ ગયું છે કે, સુભાષિત-નિત સયા, રતુતિ તવાદ વિવિધ વિષયના સેંકડે છે સદભાગે અદાવધિ એમાં સુરક્ષિત રહ્યો છે. પ્રાચીન લેખન-કલાના અને ચિત્રકલા અનેક નમુના એમાં જોવા મળે છે.
લ તા. ૯-૧૦-૩ ગુઝારે તે બરોડા રડિ પરથી થયેલ પ્રવચન.
For Private And Personal Use Only
