________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
३४ શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ.
[ ચૈત્ર મનની ગતિ અતિ વિચિત્ર અને ચંચળ હોવાથી દ્રવ્યપૂજામાં ઘણી વખત મન બીજા અનેક સાંસારિક ચિંતવનમાં પહોંચી જાય છે, પરંતુ ભાવપૂજામાં સંગીતની પ્રધાનતા હાઈને મનની એકાગ્રતા સધાય છે. કેટલીક વખત ભાવનાની શ્રેણિ ચડતી જ જાય છે, તદાકાર વૃત્તિ પણ થઈ શકે છે, તેથી જ ભાવપૂજામાં ફળની વિશિષ્ટતા કહી છે.
દુર્જન પુરુષની કૃપા પણ અનિષ્ટ હોય છે, કેમ કે તેમાં પણ તેના સ્વભાવ પ્રમાણે તેને આશય આપણે ધારતા હોઇએ તે કરતાં જુદો જ હોય છે, જ્યારે સજજન પુરુષને ત્રાસ પણ ઉત્તમ હોય છે. પ્રગટપણે તે ત્રાસ-અકળામણ ઉપજાવતો હોવા છતાં પરિણામે તેમાંથી શુભ ફળની જ પ્રાપ્તિ થાય છે અને તેથી યોગ્ય જ કહેવાયું છે કે
દુર્જનકી કીરપા બૂરી, ભલે સજનકે ત્રાસ;
જબ સૂરજ ગરમી કરે, તબ બરસનકી આસ.) ધૂળની પણ માણસને કોઈ વાર જરૂર પડે છે, એમ સમજી લેશ પણ અભિમાન નહીં રાખતા સૌની સાથે હળીમળીને અને નમ્રતાથી રહેવું એ યોગ્ય છે; કેમ કે માણસ
જ્યારે કઈ પરિસ્થિતિમાં મૂકાશે તેનું તેને જ્ઞાન ડું જ છે. એક ગામમાં એક ગૃહસ્થ રહેતા હતા. શ્રીમંતાઈમાં અભિમાનથી દૂર રહેવું મુશ્કેલ છે. અહીં પણ તેમ હતું. અભિમાન સમયે તે કદાચ નિભાવી લેવાય, પણ તેની હદ હોય ને ! જ્ઞાતિમાં કોઈનું મૃત્યુ થાય તે જ્ઞાતિજનો સ્મશાનભૂમિ સુધી જાય એ તો સ્વાભાવિક જ છે. આ ગૃહસ્થ પણ તેને પ્રસંગે સૌની સાથે જાય ખરા, પણ સૌ ચાલીને જાય ત્યારે આ ભાઈસાહેબ ઘોડે ચડીને જાય. સૌના હૃદયમાં આ વાત ખટક્યા કરે કે-એવા દુઃખના પ્રસંગે દાઝયા ઉપર ડામ દેવા જેવી ક્રિયા કરે-ઘેડે બેસીને સ્મશાનમાં આવે તે અયોગ્ય છે, પણ કહ્યાથી માને તેમ નથી. એટલે ઉપાય શું ? પરંતુ કોઈ વાર તેને ત્યાં પણ એવો પ્રસંગ તે આવે જ ને ? એક વખત તેમની માતા મૃત્યુ પામી. સૌ જ્ઞાતિજનોને જણાયું કે-આને બોધપાઠ આપવાનો આ અવસર ઠીક મળ્યો છે, એટલે કોઈ પણ મૃતકને ઉપાડયું નહીં, પણ સૌ કોઈ ઘોડે બેસીને ત્યાં આવ્યા. આ ભાઈ એકલા શું કરે ? છેવટે સૌને વિનંતિ બહુ કરી–પિતાની પૂર્વની ભૂલો બદલ ક્ષમા યાચી ત્યારે જ અંતક્રિયા સમાપ્ત થઈ શકી. ભાવાર્થ કે હલકામાં હલકી ચીજની પણ પ્રસંગ આવ્યે જરૂર પડે છે તે પછી મનુષ્ય જાતિની સામે અભિમાન રાખ્યું કેટલા દિવસ ટકી શકે ? એમ જાણી નમ્રતા અને સહકારથી ચાલવું એ જ હિતકર છે.
નર (મનુષ્યના મુખનું તેજ ) ચિંતાથી તદ્દન હરાઈ જાય છે એ સત્ય જ છે. ચિંતાથી મનુષ્યની ચતુરાઈ, રૂપ-રંગ ઈત્યાદિ પણ વિદાય થાય છે. તેથી જ કહેવાયું છે કે--માણસને ચિંતા એ ચિતા સમાન પ્રજાળનાર છે. તેથી કોઈ પણ કામ સુધરવાને બદલે વધારે બગડી જાય છે, માટે કાઈ કામનો તડ લાવવો હોય તે અતિ ચિંતાતુર કે અતિ ઉગ્ર નહીં બનતાં ધીરજથી તેને માટે પ્રયાસ કરવાથી ઉપાય જડી આવે છે. કહ્યું છે કે
ઘરસુતરમાં ગુંચ ને, આંટી ઘૂંટી અત્યંત; ધીરજથી ધાગો નભે, તાત તોડે તંત.”
રાજપાળ મગનલાલ વોરા
For Private And Personal Use Only
