________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આધુનિક નાનું કાવિહીન ધાર્મિક જીવન.
૯૩ છે. પણ એ બધા ચિત્રો એટલાં સાધારણ, કદરૂપાં અને ઈતિહાસની અજ્ઞતા સચ વતાં દેખાય છે કે તે કરતાં મંદિરની ભીંતે તદ્દન કેરી રાખવામાં આવી હતી તે વધારે સારી દેખાત એમ ઘણીવાર થઈ આવે છે. જે આને મહાવે એવા રંગેની મેળવણી કરવામાંજ ચિત્રકળાને સમાવેશ થતો હોય તે પછી કાંઈ ફરિ યાદ કરવા જેવું રહે જ નહિ; પણ ચિત્રમાં મેહક રગની મેળવણી કરતાં બીજા ઘણાં તત્ત્વોની સંભાળ લેવી જોઈએ. જે ભાવ અમુક દશ્ય દ્વારા પ્રેક્ષકના મનમાં ઉડાવવા માંગતા હોઈએ તે ભાવ ચિત્ર જોતાં વેંત જ જે ન ઉઠે તે તે ચિત્ર પાછળ થયેલ દ્રવ્યવ્યય વ્યર્થ ગણાય. સર્વ આકૃતિઓ સપ્રમાણું અને જે રસમાં ઝુલતી કપાયેલી હોય તે રસને સચોટ પ્રતિબિંબિત કરતી હોવી જોઇએ. આસપાસના દેખાવે પણ તેજ ભાવના પિષક જોઈએ. આ બધાં ઉપરાંત સૌથી વધારે સંભાળ તે એ લેવાની છે કે ચિતરવા ધારેલ બનાવ જે કાળમાં બન્યું હોય તે કાળને અનુરૂપ તે ચિત્ર ઉપજવું જોઈએ. જે શ્રી કૃષ્ણના પગમાં પંપશુ કે ગળામાં કોલરનેકટાઈ પહેરાવવામાં આવે, જે રાધાને લિકા કે અત્યારની ઢબનાં વસ્ત્રાભૂષણથી સુસજજ કરવામાં આવે, તે તે ચિત્ર હ ત્પાદકજ બને. આ બધાં તની જૈન મંદિરને સુશોભિત કરતા ચિત્રોમાં દિન પ્રતિદિન ઉપેક્ષા થતી જોવામાં આવે છે. શ્રી શત્રુંજય ઉપર પુંડરીક સ્વામીને મંદિરમાં ચારે બાજુએ જે ચિત્રો ચિતરવામાં આવ્યા છે તે યાત્રાળુઓ બહુ ભાવથી અને રસથી જુએ છે, પણ મને તે તે ચિત્રો જોઇને બહુ દુઃખ થયું છે. જે એટલેજ દ્રવ્ય વ્યય કઈ જ્ઞાનસંપન્ન સંસ્કારી ચિત્રકારની નજર નીચે થયો હોત તે કેટલાં મનોહર ચિત્ર ઉપજી શકત? ઉપરોક્ત ચિત્રમાં અને મુગ્ધ કરે તેવાં રંગોની ખુબ પૂરવણ કરી છે, પણ નથી તેમાં ધારેલા ભાવ ઉઠયાં, નથી તેમાં દિવ્ય પુરૂની દિવ્યતા પ્રગટી, નથી તેમાં ઈતિહાસનું યથાર્થ સચવાયું. આંખમાંથી આંસુનાં ટીપાં ટપકતાં દેખાડયાં હોય અને મુખારવિંદ ઉપર સ્મિત ચમકતું હોય, સમય વીજળી અને રેલવેની શોધ પહેલાંને હેય, અને ચિત્રમાં વીજળીના દીવા અને પંખા ઝબકતા હૈય, પ્રાચીનકાળમાં શીવણકળા હતી કે નહિ તે જ્યાં શંકાસ્પદ હોય અને ઘણું ખરું છુટાં કપડાં પહેરવાને પ્રચાર હેય અને ઉક્ત ચિત્રમાં અત્યારના પોશાકની ઢબથી હજાર વર્ષ પહેલાંના પાત્રોને સહન કરવામાં આવ્યા હોયઆવી અવ્યવસ્થિતતા કેમ ચાલી શકે? મેરૂપર્વત ઉપર એક દેવકુમારના હાથમાં ફિડલ જેઈને કેને હસવું ન આવે? આ બધું અન્ય જૈનમંદિરને પણ ઘોડે ઘણે અંશે લાગુ પડે છે. આ ઉપરથી જોઈ શકાશે કે જેને ઘણું ખરૂં ચિત્રકળાને પિષણ આપતા નથી અને આપે છે ત્યાં પણ માત્ર રસ તાજ પ્રગટ કરે છે.
ઉપર્યુંકત વિચારોથી સહજ અનુમાન થશે કે ન મૂતિઓના ફેટેગ્રાફ
For Private And Personal Use Only
