________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ ભય સ્વાભાવિક છે છતાં ખોટા છે. જે પુરૂષના જીવનમાં જેવી વાતા શુ થાયલી હાય તેવીજ વાતે તેને લગતાં ચિામાં પ્રગટ થાય. મહાવીર અને અન્ય જૈન મહાપુરૂષના જીવન ચિત્રા સસારીએ ને એધક માર્ગે લઇ જનારાં અને ધર્મપથ પર ચઢાવનારાં જ છે એ નિ:સશય છે અને તેથી જ ઉપર્યુકત મય અસ્થાને છે. ઉલ જો જૈન કથાએ ચિત્રાથી રગાય અને જૈન તીર્થંકરાની છબીઓ પ્રવીણ ચિત્રકારાના હાથે ચિતરાય તે ચિત્રકળાના ઉદ્ધાર થાય અને ચિત્રકારના સ્વચ્છન્દી વિહાર ઉપર આડકતરી રીતે અંકુશ મૂકાય. જે જૈના મૂર્તિપૂજા ઉપર આટલે બધા ભાર દે છે તેમને ચિત્રકળાના આશ્રય તે લેવેજ જોઇએ. ચિત્રકળાના અવલ’મન સિવાય મૂર્તિ પૂજાને સાય અપૂર્ણ રહે છે. ઘણે ઠેકાણે મૂર્તિ કે મંદિરની સગવડ ન હોય ત્યાં મહાવીરની સુન્દર પ્રતિકૃતિથી યાનાદિને માટે કેટલી અનુકૂળતા થાય ?. મૂર્તિ કરતાં છબીમાં વધારે સગવડ એ છે કે સ્મૃતિ મંદિરમાં જ વિરાજે છે, જ્યારે ખડી ધરે ઘરે પ્રાપ્ત થઇ શકે છે. વળી જે વિવિધતા સ્મૃતિમાં લાવવી અશકય યા મુશ્કેલ છે તે સહેલાઇથી છબીમાં ઉતારી શકાય છે. આવાં કારણેાથી તીર્થંકરાની સુન્દર છબીઓના પ્રચાર થવાની ખાસ આવશ્યકતા છે. મહાવીરની એક છબી કેટલાય કાળ પહેલાં ચિતરાયલી જૈન દુનિયામાં પ્રચલિત છે એ અજાણ નથી, પણ તે છબીમાં સપ્રમાણુ રેખાએ સિવાય વિશેષ શુ છે ? આભૂષણાથી ભરેલી મનુષ્ય આકૃતિની સામાન્ય રૂપરેખા મહાન તપસ્વી અને યાગી ભગવાન મહાવીરનું ભાન શી રીતે કરાવી શકે ? માત્ર પદ્માસન કે ઇન્દ્રઇન્દ્રાણી સાથેનાં ચિત્રામણુ મહાવીરની પ્રતીતિ કરાવી જ શકે. મહાવીરની ક્ષીમાં તે વૈરાગ્ય જોઇએ, તપ જોઇએ, અપ્રતીમ શાન્તિ અને સમતા જોઇએ, સર્વવ્યાપી જ્ઞાનની એજસ્વીતા જોઇએ; તેમની મુદ્રામાંથી સમ્રુતપ્રત્યે દયા અરવી જોઇએ; અનન્ત સાથે એકતાનની મસ્તી હોવી જોઇએ. આવી છબી કયાં છે ? છતી તે એવી જોઇએ કે જૈતુ દર્શન થતાં દુષ્ટાના અંતરમાં ભક્તિ ઉદ્ભવે અને શરણુ યાચના સ્ફુરી નીકળે, ધનિક રૈના સસ્કારી ચિત્રકારો પાસે આવી છગ્મીમા ચિતરાવે તે કેટલે ઉપકાર થાય ?
જૈનોના ચિત્રકળા સ’બધીના દુ ય વિષે ફરિયાદ કરતાં મારા કહેવાના એવા આશય નથી કે જૈને ચિત્રામણુ પાછળ બીલકુલ પૈસા ખરચતાજ નથી. આમ કહેવુ તે તે અસત્ય ગણાય, કારણુ કે જૈનમંદિરમાં અન્ય મદિરાની માફક ચિત્રામણુની કાંઇ ઉણપ નથી, જૈનેનાં ઘણાં મંદિરમાં ચૈદ શ×લાકનું કાલ્પનિક આલેખન, છ લેશ્યાનું રૂપક, બાહુબળનું અભિમાન આîાહ, પ્રભુનુ' સમવસરણું, પાર્શ્વ - નાથને કમને ઉપદ્રવ, મધુબિન્દુ લેલુપ માહમુગ્ધ પ્રાણીનું ચરિત્ર, નેમનાથના વિવાહ, ચાઇ સ્વપ્ના અને આવાં અનેક આકર્ષક પ્રસ ંગો ચિતરાયલા જોવામાં આવે
For Private And Personal Use Only
