________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હિતશિક્ષાના રાસનું રહસ્ય.
૧૭
રોગ ઉદ્દભવતા નથી. શિશિર ઋતુમાં કડવું ને ખાટુ ખાવું, વસંત ઋતુમાં ઘી ખાવુ અને ગ્રીષ્મ ઋતુમાં ગળ્યા પદાર્થ ખાવા તેથી રૂપ કાંતિ ને ખળ વધે છે. અતિ ઉષ્ણુ ખાવાથી બળ નાશ પામે છે, આત ટાઢું વાયુ કરે છે, અતિ ખાટું અને અતિ ખારૂં તેજ હણે છે, અતિ કામસેવનથી જીવિત નાશ પામે છે.
હેમત ઋતુ કામને અનુકૂળ કહેવાય છે, શિશિર ઋતુને તડકા લાભકારક, છે, ’વસંત ઋતુમાં વનરાજી વિકસ્વર થવાથી વનમાં ફરવા માટે જવા યાગ્ય છે, ગ્રીષ્મ ઋતુમાં જળ પીવાથી શરીરે સુખ રહે છે, વર્ષા ઋતુ ઘરમાં જ રહેવા લાયક છે, શરદ્દ ઋતુમાં ગાયનું દુધ હિતકર છે. અશાડ ને શ્રાવણ માસમાં મુસાફરી ન કરવી, ભાદરવા ને આસમાં પાણીના અભ્યાસ કરવા, કાન્તિક ને માગશરમાં મળે તે દુધ અવશ્ય પીવું, પાસ ને માહ માસમાં સારી રીતે આહાર કરવા (જમવુ), ફાગણ ચૈત્રમાં વક્રિડા કરવી અને વૈશાખ જેઠમાં સારી રીતે નિદ્રા લેવી.
i
હવે કો હરડેના ગુણ તેના અનુપાન સાથે કહે છે ગ્રીષ્મ ઋતુમાં સરખા ભાગે ગાળ લઇ હરડે ખાવી, વર્ષા ઋતુમાં સિધવ સાથે ખાવી, શરદ્ન ઋતુમાં સાકર સાથે ખાવી, હેમંત ઋતુમાં સુંઠ સાથે ખાવી. આમ કરવાથી શરીરમાં એટલું મેળ આવે છે કે તે મુઠી મારીને પથ્થર ભાંગી શકે છે. શિશિર ઋતુમાં પીપર સાથે ખાવી, તેથી રાગ માત્ર નાશ પામે છે. વસંત ઋતુમાં મધનુ અનુપાન કહ્યું છે. હરડે સર્વ રાગેાના ક્ષય કરે છે. તેના ગુણુ ઘણા છે. ટુકામાં કોં કહે છે કે-નહી' જનની તસ હરડે માય.' જેને માતા ન ાય તેને હરડે માતાની ગરજ સારે છે.
અતિસારના વ્યાધિવાળાએ નવું ધાન્ય ન ખાવું, નેત્રરોગીએ મૈથુનના ત્યાગ કરવા અને તરતની વીયાંયેલી ગાય કે ભેંસનું દૂધ ન ખાવું.
ધર્મના માર્ગે ચાલવાના ઇચ્છક બનતા સુધી એકવાર જમવુ અને તેમાં પણ નિરવા તેમજ ચિત્ત આહાર લેવા, એ પ્રમાણે ન બની શકે તેા પછી પ્રભાતે નવકારશી તા અવશ્ય કરવી, સાંજે વાળુ કરીને પચ્ચક્ખાણુ કરવું, તેમાં ચારે આ હારના ત્યાગ કરવા; કર્દિ તેમ ન બની શકે તેા પાણી છુટું રાખવુ, પણ ત્રણ આહાર તે અવશ્ય તજવા, મનતા સુધી દરરાજ કોઇક પણ પચ્ચખ્ખાણુ કરવુ, ‘ઐાદ નિયમ દરરોજ ધારવા, અન તકાય ને અભક્ષ્યના અવશ્ય ત્યાગ કરવા. કારણકે અનંતકાય ને અભક્ષ્યનું ભક્ષણ કરવાથી અનંત ભવમાં ભમવુ પડે
''
છે.
બહુ લવુ'ને અહુ ખાવું એ અને હાનિકારક છે, તેથી પ્રમાણસર ખેલવુ અને પરિમિત ખાવું, ચિતાને વખતે ને જમવુ, મન શાંત કરીને તે શાંત થાય ત્યારે જમવું. કારણકે ચિંતામાં ખાધેલુ અમૃત પણ વિષરૂપ:પરિણમે છે, વમન
૧ શુ અભ્યાસ તે સમનતુ નથી. પણ શરદઋતુમાં પાણી પીવુ હિતકારક છે.
For Private And Personal Use Only
