________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૧૫
સમ્યત્વના વિષય પર વિક્રમની કથા. કારણભૂત આ તારો જીવ મારાથી હણાય છે તેના પર તું કેમ દયા કરતે નથી ? ” તે સાંભળીને ધર્મના આધારરૂપ સાહસિક કુમાર બે કે“ હે યક્ષ ! ધર્મને જાણનારો કયો પુરૂષ પિતાના એક જીવને માટે સે જીવને નાશ કરે? વળી હે યક્ષ ! તને ધિકાર છે, કે જેથી લાખો જીવના : ઘાતવડે આ ભવમાં દુર્ગધવાળું સ્થાન પામ્યો છે અને પરભવમાં નરકની પીડા પામનારે છું. હિંસાનું ફળ એજ છે. વળી તું તારા પૂર્વભવનું સ્મરણ કર. તું ધર્મથી જ દેવપણું પામ્યો છે. તે જ્ઞાનવાન છતાં પણ તને પાપને વિષે આનંદ કેમ ઉત્પન્ન થાય છે? માટે હે યક્ષ ! તારે પણ પુણ્યના પરિણામરૂપ અને જગતને ઉલ્લાસ કરવામાં હેતુરૂપ નમસ્કારાદિવડે જ આનંદ પામ ગ્ય છે. (પણ
જીવઘાતથી આનંદ પામે એગ્ય નથી.)” આ પ્રમાણે અનેક પ્રકારની યુક્તિવાળી કુમારની વાણીથી તે યક્ષનું મન ભેદયું, એટલે તે બોલ્યો કે-“હે કુમાર ! તે મને પ્રતિબોધ કર્યો તે બહુ સારું કર્યું. આજથી હું પાપને યોગ્ય એવા પ્રાવધવડે આનંદ પામીશ નહીં. અને માણસે માત્ર મને પ્રણામ કરશે, તેનાથી જ હું પ્રસન્ન થઈશ. માટે હે નિર્મળ ચિત્તવાળા કુમાર ! તું પણ મને પ્રણામ કર. તેથી જ હું સઘળું સંપૂર્ણ માનીશ.” કુમારે કહ્યું કે-“હે યક્ષ ! નમસ્કારના પાંચ પ્રકાર છે. પ્રહાસ નમસ્કાર, વિનય નમસ્કાર, પ્રેમ નમસ્કાર, પ્રભુ નમસ્કાર અને ભાવ નમસ્કાર. તેમાં ચિત્તને વિષે મત્સર ધરાવનાર સત્કિયાવાળા પુરૂ જે દેવાદિકની વિકિયાને જાણતાં છતાં પણ તેમને પ્રણામ કરે છે, તે પ્રહારે પ્રણામ કહેવાય છે. ૧. પુત્ર વિગેરે વિનયથી પિતા વિગેરેને જે પ્રણામ કરે છે, તેને નીતિરા પંડિત વિનય પ્રણામ કહે છે. ૨. પ્રેમવાળાઓ જે પરસ્પર પ્રણામ કરે છે, તેને પ્રેમ પ્રણામ કહે છે જ્યારે મિત્રાદિક પ્રેમથી કેપે છે, ત્યારે તેમને પ્રસન્ન કરવા માટે આ પ્રણામ કરવામાં આવે છે. ૩. સ
ન્માન, માન અને લક્ષ્મીનું દાન કરવાથી સુશોભિત એવા સ્વામીને જે અંહિક પ્રણામ કરવામાં આવે છે, તે પ્રભુ પ્રણામ (સ્વામી નમસ્કાર) કહેવાય છે. ૪. તથા સદગુરૂને અને વીતરાગ દેવને જે નમસ્કાર કરવામાં આવે છે, તેને પંડિત પુરૂ ભાવપ્રણામ (નમસ્કાર) કહે છે. પ. માટે હે યશ ! વિચાર કર કે તું આ નમસ્કારામાંથી કયા નમસ્કારને છે ” આ પ્રમાણે કુમારની વાણી રાંકળીને ધનંજય યશ બોલ્યા કે –“ કુમાર ! તું મને ભાવ નમકાર કરો, કારણ કે હું આ જગતની ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ અને સંહારને કારણરૂપ દેવ છું. વળી સંસાર સમુદ્રને તારવા માટે જેમની વિભૂતિઓ વહાણુરૂપ કહેવાય છે, એવા સર્વ દશનોના દેવતાઓ મારા જ અંશરૂપ છે. હું વિક્રમ
૧ આ લોકમાં હિસ્કારક,
For Private And Personal Use Only
