________________
૨૪.
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ કરે છે,–તો ચિત્ત, એકદમ સમતાભાવ ન ભજે, તે જે નિ., રવયેગે એ સમતા પ્રાપ્ત થાય,એવાં સન્શાસ્ત્રનું વાંચન, મને નન, નિદિધ્યાસન, અથવા પઠન-પાઠન, અથવા વાંચના, પૃચ્છના, પરાવર્તના, ધર્મ કથા, અનુપ્રેક્ષારૂપ પાંચ પ્રકારનાં સ્વાધ્યાય (સય) સાધનરૂપ છે. તે તેવાં સાધનનું આલંબન લેવા માટે સુવિનીતપણે બેસી સામાયિક લેનાર ફરી પ્રણિપાતસૂત્રના ઉચ્ચાર પૂર્વક “છાકરેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! સઝાય સંવિસાહુ એમ કહી જાણે ગુરૂની આજ્ઞા મળી છે, એમ ગણી પુનઃ ખમાસણ પૂર્વક ઈચ્છા કારેણ સંદિસહ ભગવન્! સઝાય કરૂ._ અર્થાતુ હે! ભગવાન! હે પવિત્ર સગુરૂ! હવે હું આપશ્રીની આજ્ઞાનુસાર સ્વાધ્યાયમાં સ્થિત થઉં છું, મારો સામાયિકી કાળ સશાસ્ત્ર વાંચવામાં, એ સંબંધમાં ઉદ્દભવતા પ્રશ્નો આપશ્રીને ખુલાસા-સમજુતી માટે પૂછવામાં, વાંચેલું વિચારવામાં, અથવા ફરી ફરી સંભારી જવામાં, ધર્મને લાભ થાય એવી કથાઓમાં, સંસારની પુગળની અનિત્યતા વિચારવા રૂપ, અથવા આત્માની ત્રદ્ધિ વિચારવારૂપ, અથવા નવ તત્વ, છ દ્રવ્યને વિચાર કરવા રૂ૫ અનુપ્રેક્ષા, ભાવના, ચિંતવનમાં ગાળીશ. આમ સામાયિકમાં સ્થિત થયા પછી તરત પ્રાંજલિબદ્ધ થઈ પરમ પવિત્ર કલ્યાણકારી નવકાર મંત્રનું ત્રણવારે સ્મરણ કરવું. સામાયિક લીધા પછી તે પારવાનું થાય ત્યાં સુધીમાં ઉપર મુજબ સ્વાધ્યાયમાં સ્થિત થવું પરમ કલ્યાણકારી છે. અજ્ઞાન અવસ્થામાં જીવને સ્વભાવ મનના સંગે ઘણે ચળ-વિચળ પરિણામવાળો હોય છે. સાવ ગના પચ્ચખાણ કર્યા છતાં તેની ચળવિચળતા એકદમ બંધ થતી નથી, તે તે ચળ-વિચળતા એકદમ કે રફતે રફતે દૂર થાય તેમ કરવા નિરવ ગરૂપ સ્વાધ્યાયનાં, ધર્મ ધ્યાનનાં ભેદ જ્ઞાનિઓએ બોધ્યા છે, જે આત્માનું હિત ઈચ્છનાર દરેક જીવે અવશ્ય આચરણીય છે. એથી પરિણામે સર્વથા સર્વ સાવધ વેગથી વિરમી જીવ કેવળદશારૂપે થશે. સ્વાધ્યાય તથા ધયાનના ભેદ આદિ પ્રસંગવશાત્ વિસ્તાર પૂર્વક અન્ય સ્થાને સમજાવવા યોગ્ય છે.
અપૂર્ણ
