________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૦
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
રેશમની ઉત્પત્તિ કેમ થાય છે એ જેણે જાતે જ્ઞેયુ છે, એવા કઇ કઇ ભાઇઓએ તા દયાર્દ્ર થઇ એને ઉપયેગ છાંડી દીધા છે. પ્રથમજ કહ્યું છે કે વ્યવહારમાં બહુ મૂલ્યવાન, ગેાનિક વસ્તુ હેવાથી એ રૂપે પ્રભુભક્તિ બહુમાનરૂપ થાય છે. અને એમજ ભક્તિ કર્તવ્ય છે. એવાં પવિત્ર શાભનિક વચ્ચેાવડે દેવપૂજા આદિને વ્યવહાર લાંખા કાળથી ચાલ્યા આવે છે, તે પણ વાસ્તવિક છે; એને એા પવિત્ર વ્યવહાર કેાઇ પણ રીતે નિષેધવા કે ખડવા યેાગ્ય નથી તે પણ વાસ્તવિક છે. પણ સવાલ ઉભા એ થાય છે કે જે પવિત્ર સુંવાળાં શાનિક રેશમના નામે ઓળખાતાં કાપડ હિંદમાં શેતુરના કીડા દાખલ કર્યા પહેલાં વપરાતાં તે અને હાલ વપરાય છેતે એકજ છે! અત્રે મીલેા થઈ અને પરદેશી કાપડ આવવા લાગ્યું તે પહેલાં આપણા પૂર્વજોકપડાં નહાતા પહેરતા ? ના, તેઓ પણ દેશી વણાટનું શક્તિ અનુસાર કેાઇ ઉંચુ ખારિક, કાઇ જાડુ ખાદીનું કાપડ વાપરતા. દેશમાં મીલ આદિના યાંત્રિક પ્રચારથી જેમ એ દેશી વણાટ ઘણે ભાગે ખંધ થઇ ગયેલ છે તેમજ આ શેતુરના કીડામાંથી અનતા રેશમના પ્રચાર પછી રેશમ જેવું, કેળના થડ આદિના રેસામાંથી કે અન્ય રીતે શેલનિક કાપડ બનતું હશે તેનું નામ નિશાન પણ નથી રહ્યું, એમ કલ્પનામાં આવે છે. પૂર્વે રેશમી કાપડનો વ્યવહાર હતેા એતે આપણને ઇતિહાસ અને તે વખતનાં સાહિત્યથી પ્રતીત થાય છે, અને તે અહિંસારૂપ અથવા જેથી ઘણી ઘેાડી હિસા (હાલ બનતા રેશમની અપેક્ષાએ) થાય તે રૂપે બનતુ હશે એમ પણ પ્રતીત થાય છે, કેમકે પૂર્વકાળમાં દેહશેાભા, દેહસુખ એ વગેરે અર્થે જેટલાં જેટલાં સાધને બનતાં તે તદ્ન સરળ, નિરામય સાદા ઉપાયાથી સધાતાં; તે સાધનારાએ પાપભીરૂ હતા, હિંસાથી ડરતા હતા, જેમ બને તેમ આછી હિંસા ઈચ્છતા, અથવા આછી હિંસા ઇચ્છે કે ન ઇચ્છે, પણ તે વખતની સામાજિક પ્રવૃત્તિજ એવી હતી કે જેથી સહેજે ઓછી હિ'સા થાય. આવા સમયમાં રેશમાદિ આછી હિંસાએ થતું હશે એ માની શકાય એવું છે. રેશમની (હાલ વપરાતાં) ઉત્પત્તિનું આ
-
For Private And Personal Use Only
