________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અન્યત્વભાવના
૧૧
પ્રાણિ માત્રના મન ચચળ હોય છે. સમયે સમયે મનની અંદર અનેકજાતના સકલ્પ વિકલ્પ થાય છે. તેમાં જે અજ્ઞાની અને મેહદશાને વશ થયેલા પ્રાણિએ હાય છે તે અત્તરદ્ર ધ્યાને કરી નિરતર અશુભ કર્મ ઉપાર્જન કરે છે પણ જેએએ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શાસ્ત્ર રહસ્ય સમજી શાંત ભાવ અંગીકાર કર્યું! હાય છે તે તેવા કર્મ ધનથી દૂર રહી શકે છે. એ શાંતભાવની પુષ્ટિ માટે જીનેશ્વર ભગવતે ધર્મી અને મેક્ષાથી મનુષ્યને નિર'તર દ્વાદશ ભાવના ભાવવી કહી છે. આ સંસારમાં જેના શ્રવણ માત્રથી પ્રાણિને પવિત્રતા સપાદન થાય, એવી તે દ્વાદશ ભાવના છે તે તેને ધાર ણ કરનાર મનુષ્યના હૃદયમાં માહ તથા અજ્ઞાનને આચ્છાદન કરનારી સમતા રૂપ વહી પ્રગટ થાય તેમાં શું આશ્ચર્ય? કારણ કે જેમ રસપિકાના રસના પ્રભાવથી લાહ પણ હેમમય થાય છે તેમ એ ભાવના ભાવવાથી આત્મા પણ કર્મ મળથી રહીત થઈ પરમરૂપને પામે છે. એ દાદાભાવનામાં અન્યત્ર ભાવના એ પાંચમી છે. ધન, ધાન્ય, ભાગ, બગીચા, ધર સ્વજન પરિવાર અને દેહ વિગેરે કાંઈ પણ આત્માનુંનથી અને આત્મા એ સર્વથી વિરકતછે એમ સમજવું એ આ ભાવનાનું રહસ્ય છે.
એ ભાવનાથી વિરૂદ્ધ જે વસ્તુ માત્ર ઉપરના મમત્વ તે મમત્વ સંબધી આપણે ઉપર પ્રમાણે વિચાર કરીએ છીએ તે તે સર્વે અજ્ઞાનતાં જનિત જણાય કારણ કે જ્ઞાન ચક્ષુથી અવલેાકન કરતા એ સર્વ પ્ર કારને! મમત્વ મિથ્યા જણાય છે. માટે હે ભવ્ય પ્રાણિઓ ! આ પાંચમી ભાવના નિરતર ચિત્તને વિષે વિચારી સમજી રાખો કે જેને વાસ્તે તમે ધણા પ્રયત્ન કરે છે, જેનાથી નિરંતર ભય ધારણ કરે છે, જેનાથી સદાકાળ આનંદ પામે છે, જેને અર્થે ધણા શાચ કરેા છે, જેની હ્રદયને વિષે હંમેશાં ઈચ્છા કરે છે, જેને દેખવાથી અત્યંત પ્રીતિ ધારણ કરે છે, જેને વિષે અત્યંત સ્નેહ ધારણ કરી પેાતાના નિર્મળ જ્ઞાનાદીક ભાવને નાશ કરી લાલન પાલન કરે છે એ સર્વે ક્રિયા પરજીય છે એમાં ચેતનને સ્વકીય કાંઈ નથી કારણ કે જ્ઞાન દર્શન અને ચરિત્રની આશ્રયભૂત જે ચેતના તે વિના ખીન્ન વિભાવિક પદાર્થ છે તે સર્વે આત્માથી વિરકત છે. વળી હું ચેતન ! તું વિચાર કે આ સંસારમાં શરીર, દ્રવ્ય, પુત્ર, ધર, સ્વજનાદીકમાં કાણુ તુજને દુર્ગતિથી રક્ષણ કરનાર છે? અર્થાત કાઈજ નથી તેથી તેને અર્થે જે માટી કર્મ કરે છે તે કર્મના ચેગથી જ્યારે નરકાદિ
For Private And Personal Use Only
