Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
स
JNITY
37
JAIN DHARAMA PRAKASH.
-
-
पुस्त
थैत शुदि. १५ सयत. १८४९ म3. १ सौ.
मालिनीवृत्तम्. प्रशम रस निमग्नं, दृष्टि युग्मं प्रसन्न बदन कमल संकः कामिनी संग शून्यः कर गुग मपि यत्ते, शस्त्र संबंधि बंध्यः, तदसि जगति देवो, वितराग स्त्वमेव ॥ १ ॥
प्रगट कर्त्ता. श्री जैनधर्मप्रसारक सभा
भावनग२.
JUN
का
wि
अमदावादमां. એંગ્લો વર્નાક્યુલર પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શા નથુભાઈ રતનચંદે છાપી પ્રસિદ્ધ કર્યું,
શક ૧૮૧૧. અને ૧૮-૦ भूस १५ १ १ ३१-०-० अगाउया पोरटेन ३०-3-0 Mg
धु23 मई मेन! ३ ०-२-०
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुक्रमणिका. વિષય. ૬ શ્રી જિનૅદસ્તુતિ (પ ) ૨ નવું વર્ષ. ૩ રમવાર. ૪ અન્યત્વભાવના. ૫ અમરદત્ત અને મિત્રાનંદ. ૬ મુનિરાજ શ્રી હર્ષવિજયજીને સ્વર્ગવાસ. ૭ એક સભાસદની પંચત્વ પ્રાપ્તિ (મગનલાલ પાનાચંદ) ૧૬
ખાસ સૂચના. જ્ઞાનનું બહુ માન જ્ઞાનાવરણી કમનો ક્ષય કરે છે અને જ્ઞાનની આસાતનાથી જ્ઞાનાવરણી કર્મ બંધાય છે માટે ચોપાનીઓને રખડતું ન મેલતાં ઊંચે આસને સુકવું અને આ ઘંત લક્ષપૂર્વક વાંચી યથાશક્તિ ધર્મકાર્યમાં પ્રવર્તવું.
ગ્રાહકોને ભેટ. रतिसार कुमारन चरित्र. જે ગ્રાહકે તરફથી લવાજમ મળેલું છે તેમને રાદરહ ભે ટની બુકે મેકલાવી દીધી છે. જે ગ્રાહકોએ તેનું પોસ્ટેજ મોકહ્યું ન હોય તેમણે એક ટીકીટ મોકલીને બુક મંગાવી લેવી.
અદ્યાપિ પર્યંત લવાજમ મોકલાવવાની આળસ કરનાર ગ્રાહકો પણ આ ચાલુ થયેલા વર્ષના લવાજમ સાથે એક ટીકીટ વધારે મેકલશે તો હજી એક માસ પર્યત સદરહુ બુકનો લાભ આપશું.
ખરિદ કરવા ઈચ્છનારે દરેક બુકના ચાર આના મોકલવા. પરદેશવાળાને પેસ્ટેજ માફ
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्री जैनधर्म प्रकाश.
JAIN DARMA PRAKASH.
દા.
ઘંટા નાદ વગાડતાં, ખરરર થાય આકારા; તેમ ભૂતળ ગર્જીવતું, પ્રગટયુ જૈનપ્રકાશ.
પુસ્તક ૬, શક ૧૮૧૨,ચૈતર શુદિ ૧૫ સવત ૧૯૪૬ અંક ૧
श्री जैनधर्मोजयतितराम्.
जिनेंद्रस्तुति.
(Üરા.)
પ્રાર'ને વર્ષ ૨ે પરમ પ્રભુતણા પ્રેમથી પાય વ રૂડી રીતે સુધારી પ્રતિ દિન ચડતુ તેજ ધેા દીન બધું; ભક્તા ભાવે નમે છે શુભકર શુભકરા શુદ્ધ બુદ્ધિ વધારી, આ વર્ષે શાંતિ સ્થાપેા સુખદ શીવકરા સ્વામિ શ્રી નિર્વિકારી. ૧ તારી ભારી કૃપાથી અચળ સુખવડે સર્વ કામેા સધાયે, તારી દૃષ્ટિ દયાથી જગત જય મળે ચિંતવ્યું સર્વ થાયે; આપે એવી સુશક્તિ ક્રૂરજ બજવવા વિન િતને સ્વિકારી, આ વર્ષે શાંતિ સ્થાપો સુખદ શીવકરા સ્વામિ શ્રી નિર્વિકારી, ૨ માયાળું છે દયા જનમ મરણના દુ:ખતે કાપનારા, આÙિવ્યાધિ વિદારે જન તન મનના તાપને ટાળનારા, વિદ્યા વૃદ્ધિ કરેને અતુલ સુખ ભરે! વીત્ત ભંડાર ભારી, આ વર્ષે શાંતિ સ્થાપા સુખદ શીવકરા સ્વામિ શ્રી નિર્વિકારી, ૩
For Private And Personal Use Only
; $1
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાર,
नववर्ष
અટેત્તર ગુણ સયુકત શ્રીપ ંચપરમેથ્રીને નમસ્કાર કરીને તેમજ ભવ સમુદ્રને પાર ઉતારવા જહાજ સમાન શ્રીજિણવાણીને પ્રણામ કરીને છઠ્ઠા વર્ષના પ્રારંભમાં કિંચિત પાછલા વર્ષનું પુનરાવલેાકન કરીએ છીએ.
ઉ
ગત વર્ષમાં પૃથક્ પૃથક્ ૩૩ વિષયાને લાભ ગ્રાહક વર્ગને આપેલે છે. જેમાં પ્રશ્નાત્તરના વિષયાએ બતાવી આપ્યું છે કે યુરોપીયને પણ જૈન શાસ્ત્ર માંહેના ખુલાસા મેળવવા કેવી ઊકઠા ધરાવે છે અને જૈન મુની મ ડળમાં જ્ઞાન ગુણેકરીતે મુખ્ય ગણાતા શ્રીમન્મુનિરાજમહારાજ શ્રી આત્મારામજી ( આનંદ વિજયજી ) એ તેના પ્રશ્નાના કેવા વાસ્તવિક ત્તરા આપેલા છે. એ વિષય શિવાય મુનિરાજ શ્રીશાંતિવિજયજી તરફથી લખાઈ આવેલા વિષયેા એ પણ ગ્રાહક વર્ગનું સારી રીતે મનરંજન કરેલું છે. સુભદ્રા અને સુરસુંદરી વિગેરેના કથારૂપ વિષયેાએ કથા પ્રીય ગ્રા હકાને સારી રીતે રીઝવ્યા છે તે શિવાય પ્રતિક્રમણાદિ વિષયે પણ જૈનવર્ગને માટે બહુજ ઉપયોગી દાખલ થયેલા છે. એ સંબધી વિશેષ વિસ્તા ૨ ન જણાવતાં પાછલા વર્ષનું એકત્ર થયેલું પુસ્તક ગ્રાહકો સ્વયમેવજ રષ્ટિગત કરશે તે તેથી તેનું ઉપયેગીપણું અને તેને માટે થયેલા પ્રાયાસ સ્વયમેવજ તેમના લક્ષમાં આવશે.
હવે નવા વર્ષને માટે પણ જેમ દરેક વર્ષમાં વિશેષ વિશેષ ઉપયેગી પણું બતાવી આપેલું છે. તેવુ'જ બતાવી આપવામાં આવશે. પ્રશ્નાત્તરને વિષયપણ હજી ચાલુ રહેશે, સુરસુંદરી અને અમરદત્ત મિત્રાનંદની કથાના વિષય પૂરા કરવામાં આવશે, તે સાથે ખીજા પણ નવા નવા આશ્ચર્ય કારક કથા સંબધી વિષયેા દાખલ કરવામાં આપો, પ્રતિક્રમણ સબંધી યથાનુક્રમે દરેક સૂત્રેા કહેવાના હેતુ દર્શિત કરનાર પ્રતિક્રમણ હેતુ ગર્ભ ગ્રંથમાંથી ભાષાંતર દાખલ કરીને પ્રતિક્રમણ સબધી ક્રિયાની સારી રીતે પુષ્ટી કરવામાં આવશે તેમજ ખીન્ન પણ અનેક ઉપયાગી વિષયેા દાખલ કરીને ગ્રાહક વર્ગને પરિપૂર્ણ રીતે લાભ આપવાને પ્રયત્ન કરીશું.
સુજ્ઞ મહાશયે ! આજે મને પાંચમુ વર્ષ પુરૂ થઇને છઠ્ઠું વર્ષ બેસેછે. આજને દિવસ શ્રીસિદ્ધાચળજીની યાત્રાને તેમજ તપસ્યાદિ ક્રિયાને માટે પાંચક્રોડગણું ફળ આપનારે છે તેમજ આપણી જૈન રીતી પ્રમાણેના વ
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૩
સમવસરણ.
વના પ્રારભ કરનાર છે. એવા અત્યુત્તમ દિવસે મને ોભા આપવા માટે સારા સારા વિષે લખી મેકલનારને તેમજ ગ્રાહક તરીકે આશ્રય આપનાર સુનુ સજ્જતાને શુદ્ધ મનથીજ અભિનંદન આપીને આ નવા વર્ષના પ્રારંભમાં પૂર્વ પ્રમાણેજ આશ્રયની અભિલધા હૃદયમાં ધારણ કરવા સાથે આશ્રય આપનાર સજ્જનેનેતેવાજ પ્રકારની પ્રાર્થના કરીને પ્રારભમાં મહામાં ગળી કયાર્થે થીતીર્થંકર ભગવતને ધાતી કનૈના ક્ષયથી ઉત્પન્ન થતા કેવળજ્ઞાનના મહેચ્છવ નિમિત્તે ચાર પ્રકારના દેવે મળીને સમવસરણની જે અપૂર્વ રચનાકરે છે તેના સવિસ્તર વૃતાંત રૂપ સમવસરણ તેાલની ટીકાને આધારે સમવસરણુ નામને વિષય લખીને સમવસરણમાં ખીરાજી જિનેશ્વર ભગવતે ક રેલા ઉપદેશામૃતનું શાસ્ત્રાંતર્ગતથી યત્કિંચિત્ ગ્રહણ કરીને ગ્રાહકગણને તેને લાભ આપવાની ઉત્કંઠા ધરાવીએ છીએ અને છેવટે પુન:પંચ પરમેષ્ટીને પ્રણામ કરી વાંચક વર્ગને જયજિતેંદ્ર કરીએ છીએ તે સાથે ઇચ્છીએ છીએ કે વિસાતુ દિવસ જૈનધર્મની વિશેષ ઊન્નત્તિ થાએ અને દેશે દેશમાં જયવત થઈને પ્રસાર પામે !!!
+
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તથાસ્તુ.
समवसरण.
પૂર્વ ભવે વીશથાનક માંહેનું એ અપવા વિશેષ સ્થાનક શૈવત કરવાથી જેમણે તીર્થંકર નામ કર્મ ઉપાર્જન કરેલું હોય છે તેમને ચરમ ભવને વિષે જ્યારે કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે ત્યારે તીર્થંકર ભગવંતના તે મજ જ્ઞાનના બહુમાનને અર્થે ચાર નિકાયના દેવતાએ મળીને સમવસ રણની રચના કરે છે તેનું વર્ણન સમવસરણ સ્તંત્રની વૃત્તિને અનુસારે કિંચિત લખ્યું છે.
For Private And Personal Use Only
સમવસરણુ એ પ્રકારના સમચારસ અને ગેાળ હોય છે. તે બંનેનુ પ્રમાણુ એક ચેાજન એટલે ચાર ગાઉનુ લંબાઇ તથા પેપહેાળાઈમાં હાય છે. પરંતુ તેના દરેક ગઢનુ અંતર તેમજ ગઢનું પ્રમાણ જુદા પ્રકારનું હૈય છે. દરેક સમવસરણને ત્રણ ગઢ હાય છે.
પ્રથમને અભ્યંતર ગઢ રત્નમય, મણીના કાંગરાવાળા થૈમાનીક દેવે કરે છે. ખીજે મધ્યગઢ સુવર્ણમય, રક્તના કાંગરાવા
જ્યેાતિના દેવે
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જનધી પ્રકાશ, કરે છે અને ત્રીજો બાહથગઢ રૂધ્યમય, સુવર્ણના કાંગરાવાળો મુવનપતિના દેવો કરે છે.
પ્રારંભમાં એક યોજન પ્રમાણ પૃથ્વી વાયુ કુમારના દેવો શુદ્ધ કરે છે. ત્યાર પછી મેઘકુમારના દેવ સુરભિજળ વરસાવે છે અને પરફતુના અને ધિષ્ઠાયક વ્યંતરનિકાયના દેવતાઓ જળથળના ઉપજેલા પૂછે જેના વૃત
અ ભાગે રહેલા હોય છે તેવી રીતે વરસાવે છે તેમજ ભણી રન અને કંચન મય પૃથ્વી તળ યંતર દેવે વિરચે છે.
વાટલ (ગાળ) સમવસરણના દરેક ગઢ ૩૩ ધનુષ્ય અને ૨ આં ગુળ પહોળા હોય છે અને પહિલા બીજા તથા બીજા ત્રીજા ગઢનું અંતર બને પાસાનું મળીને એક ગાઉ અને છશે ધનુષ્યનું હોય છે. અર્થાત એક પાસાનું અંતર ૧૩૦૦ ધનુષ્યનું હોય છે. ત્રીજા અત્યંતરગઢનો મધ્યભાગ એકાઉ અને ૬૦૦ ધનુષ્ય હોય છે. એ પ્રમાણે એકત્ર કરતાં બે પાસે થઈને ૬ ગઢનું પ્રમાણ ૨૦૦ ધનુષ્ય અને અંતર ૩ ગાઉ અને ૧૮૦૦ ધનુષ્ય કુલ મળીને ૪ ગાઉ અર્થાત એક યોજન થાય છે. પ્રથમના બાઘગઢની બેહારના દશ હજાર પગથિીઓ એક એજનમાં ગણવાના નથી. દરેક ગઢ ૫૦૦ ધનુષ્ય ઊંચા હોય છે.
ચેરસ સમવસરણને દરેકગઢનું પહોળપણું ૧૦૦ ધનુષ્ય હોય છે. પરંતુ બાહ્યગઢનું પહોળપણું ચાર ગાઉમાં ગણવાનું નથી એટલે બે ગઢના ચાર પાશાને ૪૦૦ ધનુષ્ય ગણવા. પહેલા અને બીજા ગદનું પણ પાસાનુંભળીને દોઢ કેશનું અંતર છે અને બીજી ત્રીજા ગઢનું બે પાસાનું મળીને એક કોશનું અંતર છે. તીજ ગટનો મધ્યભાગ એક ગાઉ અને ૬ ૦ ૦ ધનુષ્ય હોય છે એટલે સર્વ મળીને ચારગાઉ થઈ રહે છે.
પહોળી અને ઊંચા એક હાથ પ્રમાણુના દશ હજાર પગથી આ પ્રથ ગઢને હોય છે એટલે જમીનથી એટલો ઉસે પહેલે ગઢ છે, ત્યાર પછી પચાશ ધનુષ્યનું પ્રતર અર્થાત સમ ભૂમિ હોય છે અને ત્યાર પછી વળી પાંચ હજાર પગથિીઓ એ જ પ્રમાણના આવે છે. પછી બીજે ગઢ આવે છે ત્યાં પણ પચાશ ધનુષ્ય ભૂમિકા છે અને ત્યાર પછી પાછાં પાંચ હજાર
આ ૨૪ અંગુળને એક હાથ, ચાર હાથનું એક ધનુષ્ય, બે હજાર ધનુષ્યને એક ગાઉ અને ચાર ગાઉનું એજન.
-
-
-
{"
-
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
7
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમવસરણ.
પગથી છે. પછી ત્રીજો ગઢ આવે છે એ પ્રમાણે ત્રીજાગઢના મધ્યભાગની જમીન ભૂમિતળથી વીશ હુન્નર હાથ અર્થાત્ ાઢી ગાઉ ઉચી હાય છે.
ત્રીજા ગઢના મધ્યમાં ત્રણ પગથીઆંવાળી, ખરો ધનુષ્ય લાંખી પહેાળી અને ભગવતના શરિર પ્રમાણ ઉંચી મણી પીઢીકા હાય છે. દરેકગઢને રત્નમય ચાર ચાર દાર હાય છે. અને દરેક દારે ધ્વજ, છત્ર,મરમુખ,માં ગળૌક, પાંચાળી,પુષ્પમાળા અને પુર્ણ કળશ સ્થાપન કરેલા હેાય છે, તેમજ મણીમય તારણના લીક તથા પધરીએ પણ દ્વારે દ્વારે હાય છે અને તે સર્વે વાણુ વ્યંતરના દેવતાઓ કરે છે.
.
મધ્યની પીડૌકાના મધ્ય ભાગમાં ભગવતના શરિરથી ખારગણું ચુ અને એક યેન ઉપરાંત પહેાળુ અશૅક વૃક્ષ હાય છે. અને તે અરૉાક વૃક્ષની નીચે વૃક્ષમુળની ચાર બાજુ ચાર સિંહાસન અને ચાર પાદ પીડ હાન છે. તે સિંહાસનની ઉપર ચાર છત્રના ત્રીફ અને દરેક સિંહાસ નની અને ખાજુ એકેક એમ આઠ ચામર ધારક હોય છે.
ખાદ્યગઢના સુવર્ણમય કાંગરાની ઉપર ટીક રતના ચાર ધર્મ ચક્ર હાય છે અને ગઢની બહાર ચારે દીશાએ એક હજાર જોજનના દડવાળા ચાર ધર્મ ધ્વજ અનેક પ્રકારના ગજ સિ'હાદિ લક્ષણ યુક્ત તેમજ નાની મેટી ધ્વજાઓવાળા હોય છે.
પ્રથમગઢમાં ચારે વિદિશાએ ખાર પપૈદા અને બીજા ગઢમાં તિર્યંચા પરસ્પરના વરભાવ તજીને દેશના સાંભળે છે બીજાગઢની અંદર ઈશાન કાણે ભગવ’તને વિશ્રામાર્થે દેવ ંદો હોય છે. ત્રો‚ ગઢમાં વાહને રહે છે અને તેની બહાર ચારસ સમેાસરને દરેક ખુણે અત્રે વાવડીએ અને ગાળ સમાસરણને દરેક ખુણે એકેક વાવ હાય છે.
ઉપર પ્રમાણેના સમવસરણમાં ભગવત્ પૂર્વ દિશાના દ્વારથી પ્રવેશ કરે છે અને પ્રદક્ષિણા દઇને નીચ્ચક્ક્સ એ શબ્દવડે તીર્થ જે ચતુર્વિધ સધ તેને પ્રણામ કરીને પુર્વ દીશા સન્મુખના સિંહાસન ઉપર બેસે છે. તત્કાળ અંતરેદ્ર ત્રણ દીશાના સીંહાસન ઉપર સાક્ષાત્ ભગવંત સદૃશ ત્રણ પ્રતિભિન્ન સ્થાપન ફરે છે જેથી ચારે તરફ રહેલા ત્રાતા *પ્રથમ તીર્થંકરને ચૈત્ય વૃક્ષ ત્રણ ગાઉનું, અને તેજ પ્રમાણે દરેક તીર્થકરતે સ્વદેહમાનથી ખારગણું હાય છે. વીરભગવતને ૨૧ ધનુષ્યનું ચૈત્ય વ્રુક્ષ અને તે ઉપર ૧૧ ધનુષ્યનુ શાક ક્ષવિદળ ૩૨ ધનુષ્ય ઉંચ પણ હતું.
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. જને ભગવંત પિતાની સન્મુખ રહીને જ દેશના દે છે એમ જાણે છે. ભગવંતની દેશના એક યોજન પર્યત સંભળાય છે અને સર્વ મનુષ્પો તથા તિર્યએ પોતપોતાની ભાષામાં સમજે છે. ભગવંતની વાણી પાંત્રીશ ગુણે કરીને અલંકૃત હોય છે.
ત્રીજા ગઢના મધ્ય ભાગમાં અગ્નિકૂણે મુનિ, વૈમાનિકની દેવી અને સાધવી એ ત્રણ પર્ષદા નૈરૂત્યકુણે ભુવનપતિ, જ્યોતિષ અને વ્યંતર એ ત્રણ નિકાયની દેવીઓની ત્રણ પર્વદા વાકુણે એજ ત્રણ નિકાયના દેવોની ત્રણ પર્વદા અને ઈશાનકૂણે વૈમાનિક દેવતા, મનુષ્ય અને મનુષ્યની સ્ત્રી એ ત્રણ પર્ષદા એ પ્રમાણે કુલ બાર પર્વદા બેસે છે. તેમાં શ્રી આવશ્યક વૃત્તિને અનુસારે ચાર પ્રકારની દેવીઓ અને સાધવી એ પાંચ પર્વદા ઉભી રહીને દેશના સાંભળે છે અને આવશ્યકચુર્ણને અનુસારે પૈસાનીની દેવી અને સાધવી એ બેજ પર્વદા ઉભી રહે છે. બાકી ની પર્વદા બેસીને દેશના સાંભળે છે.
પહેલી પીરસી પરિપૂર્ણ થતાં સુધી ભગવંત દેશના ઘે છે ત્યારપછી ભગવંત ઉત્તર દિશાના દ્વારથી નીકળીને બીજા ગઢમાંહેના ઈશાનક કરેલા દેવદામાં બિરાજે છે એટલે ભગવંતના પાદપીઠ ઉપર બેસીને મુખ્ય ગણધર દેશના દે છે.
પ્રથમના રતન ગઢને ચાર દ્વારે ચાર નિકાયના ચાર દેવતાઓ પ્રતિહાર તરિકે ઉભા રહે છે. પ્રથમ દારે પીતવર્ણવાળા, વૈમાનિક નિકાયને સોમનામે દેવતા ધનુષ્ય હાથમાં લઈને ઊભો રહે છે, "રી જે ધારે તપર્ણવાળો, વ્યંતર નિકાને, યમના દેવતા દર હાથમાં લઈને ઉભો રહે છે. ત્રીજે દ્વારે રક્તવર્ણવાળો, તિય નિકાયને, વરૂણનામે દેવતા પાર હાથમાં લઈને ઊભો રહે છે. અને એથે દ્વારે સ્યામવર્ણનો, ભવનપતિ નિ. કાય, ધનદનામે દેવતા ગદા હાથમાં લઈને ઉભો રહે છે. '
બીજા મધ્યગઢને ચાર હારે ચાર દેવીયુગળ પ્રતિહાર. તરિકે ઊભું રહે છે તેમાં પ્રથમ ધારે વેતવર્ણની જયાનામે દેવીનું યુગળ અભય. નામે શસ્ત્રહાથમાં લઈને ઊભું રહે છે. બીજે ધારે રક્તવર્ણની વિયાનામે દેવીનું યુગળ અંકુશ હાથમાં લઈને ઊભું રહે છે. ત્રીજે દ્વારે પીતવર્ણની - જિતા નામે દેવીનું યુગળ પાસ હાથમાં લઈને ઊભું રહે છે. અને ચોથે
તે વાણીના ૩૫ ગુણો પ્રસંગે લખશું.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમવસરણ.
હારે નીલવર્ણની અપરાજિંતા નામે દેવીનું ચુગળ કરનામે શસ્ત્ર દ્વાથમાં
લઇને ઊભું રહે છે.
પટ્યાંગ, કપાળી અને
ત્રીજા ખાવગઢને ચારે દારે તુંબરૂ, મડધારી એ ચાર નામના ચાર દેવતા
કાર્ તકે ઊભા રહે છે. ઉપર પ્રમાણે ચાર નકાયના દવા મળીને સમવસરણ કરે છે તે સામાન્ય પ્રકાર છે પરંતુ જ્યાં મર્દિક દેવતા અથવા ઇંદ્ર આાવે છે અને પેાતે કરવા ધારે છે તે તે એકલા પણ એજ પ્રમાણેનુ સમવસરણુ કરી શકે છે. ખીજા સાધારણુ દેવતાઓને માટે ભજના છે.
પૂર્વે જ્યાં સમવસરણ થયું ન હોય ત્યાં તે અવશ્ય સમવસરણુ થાય છે. શિવાય ખીજે સ્થાનકે આ તાતિહાર્યું કરીને યુક્ત તે ભગવત નિરતર હાયજ છે. જે સાધુએ પૂર્વે સમવસરણ દીઠું ન હોય તેમણે ખાર ચેાજન પર્યંત દૂર હોય તે! ત્યાંસુધીથી પણ અવસ્ય સમવસરણુમાં ભગવત વંદન નિમિત્તે આવવાના નિયમ છે. અને જો ન આવે તે તેને પ્રાયશ્રિત આવે છે એવેશ શાસ્ત્ર લેખ છે.
For Private And Personal Use Only
G
に
ઉપર પ્રમાણેની સમવસરણની રચના વાંચીને દરેક ભવ્ય પ્રાણિએએ જેવી રીતે ઈંદ્રાદિક દેવતાઓએ ભગવતની ભક્તિ કરી છે તેજ પ્રમાણે. સાંપ્રતકાળ સાક્ષાત્ ભગવતના વિરથી ભગવત સશ માનવા સર્વ જળ વિનાની પતિ માન કરવાને પ્રયવાન થવુ જેઇએ. આ પાંચમ આવે ભવ્ય પ્રાણીઓને જિનપ્રતિમા અને જિનાગએમ મેજ આધાર છે. તેથી તે આધારને ભવસમુદ્રતા પાર પામવા માટે આ લોભૂત ગણી તેના લખનવડે ભવસમુદ્રને પાર પામવા વન કુ રવે! એજ આમહિત વાંછક જતેનુ કર્તવ્યુ છે. તે શિવાય આ પારાવાર દુ:ખેકરીતે ભરેલા સંસારમાં ભ્રમણું કરવાપણુ જે પ્રાપ્ત થયેલ છે તેમટવાનું નથી. માટે સુસજ્જતા પોતાનું કર્ત્તવ્ય સમજી, કર્ત્તવ્ય આદરીને યાવત મેક્ષ સુખ પ્રત્યે પામે એજ અમારી વાંછા છે.
તથાસ્તુ.
ફરી શકે અથવા ન કરી શકે.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જનધર્મ પ્રકાશે.
નવ, આ ભવસમુદ્ર દુઃખરૂપી જલથી પૂર્ણ બત છે. જન્મ મરણ એ તેને વિષે તરંગ સમાન છે. તે તરંગોના ઉછાળામાં મમતારૂ પી તંતુથી ગ્રહણ થએલ ચેતન રૂપ માતંગ ચોતરફ અફળાયા કરે છે. કારણ કે બાળકથી વૃદ્ધ પર્યત સર્વે મનુષ્યો જન્મ ધારણ કરી અજ્ઞાનતા અને મહિને વશ થઈ ઘર, દોલત પુત્ર, માતા, પિતા, સ્ત્રી અને નેહીઓ વિગેરેમાં મમત્વ ધારણ કરી ભવાંતરમાં ભમ્યા કરે છે. તેઓ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી એમ વિચારતા નથી કે સર્વ પ્રકારનાં સંબંધ એ સ્વાર્થથી ભરેલા છે અને સત્ય રીતે તો કઈ કઈ નું નથી. કારણ કે જેની જેની ઉપર માત્ર ધારણ કરવામાં આવે છે તે તે મમતવ સળધી જ્ઞાન દ્રષ્ટિથી વિચારીએ તો તે મિથ્યા અને ભૂલ ભરેલ પ્રત્યક્ષ જણાય છે.
મનુષ્ય માત્રને ધર, આભૂષણ અને વ્યાદિ ઉપર અધિક માન્ય હેય છે કારણ કે અનેક જાતના કુડકપટ કરી તે મેળવવા ર કોઈ ય કરે છે પણ એવી રીતે તેની અંદર સદાકાળ રક્ત થઈ ન કરનાર વિચારતા નથી કે એ સર્વ અસ્થિર છે. જુદા જુદા મા રાજે કદ કરી, એ. નેક જાતની પરંભ કરી, રાડ કી એ ઘરમાં પિતા ન કર હોય એવા વિચાર કરી છે ઘર અને હવેલી છે ? આવે છે તે જ ઘર અને હવેલીઓ કાળવશાત રસધી બોવ દષ્ટિએ પડે છે, ભવીતતાને પિગે નિર્ધનતા પ્રાપ્ત થાય છે તો વેચી નાખવા પડે છે અને તેમ નહી તે આયુષ્ય પૂર્ણ થયે મૃત્યુને સ્વાધિન થઈ તેનો ત્યાગ કરવો પડે છે. દ્રવ્યની બાબતમાં પણ એવી જ રીતે બને છે. જગમાં એવા ઘણા દ્રષ્ટાંતે જોવામાં આવે છે કે લક્ષાધિપતિઓ નિર્ધન થાય છે અને રંક લલાધિપતી થાય છે. વળી પોતાની રાઘળી જીદગી વ્યાપાર રોજગાર અને ધનસંચય કરવાના મમત્વમાં પૂર્ણ કરનાર મનુષ્ય પણ તે દ્રવ્યબીજાના ઉપભોગને માટે મુકી પોતે માત્ર દ્રવ્ય ઉપાર્જન અર્થે કરેલા પાપસમૂહને સાથે લઈ મનુષ્ય ભવ નિરર્થક ગુમાવી કાળને આધિન થાય છે.અંતચંશુ ઉધાડી વિચાર કરતાં જેની ઉપર મમત્વ ધારણ કરવામાં આવે છે તેનું વરૂપ આ પ્રમાણે છે તથાપિ તેનુષ્ય તેને વિષે ભમવ ધારણ કરી–મુંઝાઈ–કલ ભૂલી જાય છે એ કેવી અજ્ઞાનતા!
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અન્યત્વભાવના.
" દ્રવ્યાદિ મમત્વ ઉપરાંત મનુષ્યને પોતાના સ્વજન પરિવાર ઉપર પણ ગાઢ મમત્વ હોય છે. અહીંનીશ મારા પુલ, મારા પિતા, મારી માતા મારે બંધુ, મારી સ્ત્રી એમ મનની અંદર મારા પશુને મમત્વ ધારણ કરી છે સઘળા પોતાને બંધન રૂપ છે એમ સમજતો નથી. વળી મારા પણને જે રાબંધ પોતે ધારે છે તે પણ સ્વાર્થની પૂર્ણતા સુધી જ ટકી ૨હે છે એમ કષ્ટએ જોતાં છતાં પણ તેના હદયચક્ષુ સ્ફટિત થતા નથી. આપણે જાણીએ છીએ કે પિતાને પુત્ર ધન ઉપાર્જ કરી પાલણપઘણ ક રતો હોય તોજ વહાલો લાગે છે; નિરોગી અને ધન પ્રાપ્તિમાં અસમર્થ પુત્રને જોઈ તેજ પિતા નિઃશ્વાસ નાખે છે અને ક્રોધિતુર થાય છે; માતા પિતા પુત્રની ઉપર પૂર્ણ મમત્વ ધારણ કરી અનેક કષ્ટ સહન કરી તેને ઉછેરી માટે કરે છે તે જ પુત્ર માતા પિતાની વૃદ્ધવસ્થામાં ઉપેક્ષા કરે છે એવા ઘણા દ્રષ્ટાંતો જગતમાં દ્રષ્ટિગત થાય છેએટલું જ નહિ પણ રાજ્ય લેમને માટે શ્રેણીક સરખા સમકિતી અને સમર્થ પિતાને દુઃખ આપનાર અને બંધી ખાને નાંખનાર કેણિકનું દ્રષ્ટાંત પ્રસિદ્ધ છે માતાના સ્નેહની બાબતમાં જોઈએ તો પુત્રને લીધે પોતાની મને વૃત્તિમાં વાંધો આવનાર બૌદત્ત ચક્રવાને મારી નાંખવાનો પ્રયન્ન કરનાર તેની માતા ચલણનું દ્રષ્ટાંત પ્ર સિદ્ધ છે. વધુ તેની બાબતમાં વિચારીએ તો થોડા પણ દ્રવ્યને માટે કોરા કરનાર ભાઈઓને સં ક નેજરે પડે છે એટલું જ નહિ પણ પ્રથમ તીર્થકર શ્રી મડદેવ સ્વામીના પુત્ર ભરત અને બાહુબળે રાજ્યને માટે મહત્વ યુદ્ધ આરંક્યું હતું એ દ્રષ્ટાંત શાસ્ત્રધારા શ્રવણ કરીએ છીએ; સ્ત્રીના પુરૂષ ઉપરના સ્નેહની બાબતમાં ધર્મને વિષે લીન થનાર પરદેશી રાજથી પોતાને સ્વાર્થ સાધવામાં ખામી આવવાથી મારી નાંખવાનો પ્રવત્ન કરનાર સુરીકાંતાનું દ્રષ્ટાંત પ્રત્યક્ષ છે. એ પ્રમાણે સંબંધ માત્ર સ્વાર્થની પૂર્ણતા સુધી છે એવા ઘણું દ્રષ્ટાંતો હાલ સમયે દ્રષ્ટિગત થાય છે - ને પ્રાચિન સમયના શાસ્ત્રધારા શ્રવણ કરીએ છીએ. વળી જેની ઉપર આ પણે મમત્વ ધારણ કરીએ છીએ તેનોને આપણો સંબંધ સ્વલ્પકાલ ટકનારો અને સ્વમ વત છે એ પણ પ્રાણિ માત્રને લક્ષમાં રાખવાનું છે. કારણ કે જેમ ફુલ ઝાડ ઉપર સંપૂર્ણ સુંદરતાને પામેલા પુખે સમયપૂર્ણ થયે ખરી પડી કરમાઈ જાય છે, જેમ સંધ્યા સમયના અબ્રના વિવિધ પ્રકાર ના રંગો તરતજ લવ પામે છે, જેમ ઉપર રાત્રે એકત્ર થયેલી પક્ષ
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ, ઓ પ્રાતઃકાળે ભિન્નભિન્ન દિશાઓમાં ઊડી જાય છે તેમ આ સંસારમાં પ| મૃત્યુને માર્ગ નિરંતર વહ્યા જ કરે છે. નિરંતર જગતમાંથી મનુષ્યને મૃત્યુ પામતા આપણે જોઈએ છીએ અને તે મૃત્યુ પામનાર પણ કોઈને પિતા, કોઈને બંધવ, કેઈન સ્નેહી એમ સર્વ પ્રકારનો સંબંધ હોય છે પરંતુ તેનું આયુષ્ય પૂર્ણ થયે જ્યારે તે મોતની પથારીમાં શયન કરે છે ત્યારે નિરંતર ધન કમાઈ જેના ઉદર ભર્યા હોય એવા તે સબંધીઓમાંથી કોઈપણ તેને રાખવા સમર્થ થતું નથી, એટલું જ નહિ પણ પિતાના સ્વાઈમાં ખામી આવવાથી થોડા દિવસ રૂદન કરી ગયેલાને ભૂલી જવું” એ રીવાજ પ્રમાણે તે જ સંબંધીઓ તેને વિસરી જાય છે; પિતાના વીશ વરસના પુત્રના મૃત્યુ સમયે ફક્ત મોહના ઉછાળાથી ગાઢસ્વરે રૂદન કરનાર અને છાતી કુટનાર પિતા પોતાના બીજા પુત્રના લગ્ન સમયે તે મૃત્યુ પામનારને ભૂલી જઈ વર્તમાન સમયના ઉત્સાહમાં પૂર્ણ હર્ષથી દાખલ થાય છે; અત્યંત નેહવાળી સ્ત્રીના મૃત્યુ પછી તે જ ભર્તર બીજી સ્ત્રી સાથે વિવાહ કરી જાણે એ સબંધ સદાકાળ રહેવાનો હોય એવા ખોટા મોહમાં મુંઝાઈ–ખુશી થઈ–અગાઊની સ્ત્રીને વિસરી જાય છે; પોતાના બંધુના મૃત્યુથી દુઃખી થયાનું બતાવનાર ભ્રાતા થોડા દિવસ પછી તે બંધુ સ્નેહને ભૂલી જઈ તેના પુત્રાદિની સાથે દ્રવ્યાદિના વિભાગમાં કપટ આદરે છે. એ વી રીતે સ્વજન પરિવારને સંબંધ પણ સ્વાર્થ યુક્ત-અલ્પ મુદતન-સ્થિતિ પૂર્ણ થયે ત્રટનારો—આપણો રાખે નહિ રહેનારે-ઈદ્રિજાળ સમાન છે તેથી તેને વિષે મમત્વ. ધારણ કરવો એ પણ અજ્ઞાનતા જ છે.
આ શિવાય મનુષ્યને પોતાના દેહ ઉપર મમત્વ હોય છે. દેહને પિથવા અને સુખી કરવા અનેક જાતના પાપકર્મ આચરે છે, ઇન્દ્રિયોના વિવયને લુપી થાય છે અને નિરંતર તેની શુશ્રષા કર્યા કરે છે; પણ તેમ વર્તનારે સમજવું જોઈએ કે પુગળનો સડન ૫ડન અને વિધ્વંસન એજ સ્વભાવ છે; આયુષ્ય પૂર્ણ થયે એ દેહ નિર્માલ્ય થઈ જશે અને ચેતનને તેને ત્યાગ કરી કર્મ પ્રકૃતિના ઉદય પ્રમાણે અન્યગતિમાં ગમન કરવું :ડશે તે સમયે તે પુગળની સાથે કોઈપણ પ્રકારનો સંબંધ રહેનાર નથી; તેને તો અંતરના ગણાતા સંબંધીઓ બાળીને રાખ કરી મુકશે તેથી તેની ઉપર મમત્વ ધારણ કરી તેને પોષવા અર્થે પાપનો સંચય કરવો, તેની ઉ. પર મોહ ધારણ કરી તપ, જપ, નિયમાદિ ન કરવા એ પણ અજ્ઞાનતાજ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અન્યત્વભાવના
૧૧
પ્રાણિ માત્રના મન ચચળ હોય છે. સમયે સમયે મનની અંદર અનેકજાતના સકલ્પ વિકલ્પ થાય છે. તેમાં જે અજ્ઞાની અને મેહદશાને વશ થયેલા પ્રાણિએ હાય છે તે અત્તરદ્ર ધ્યાને કરી નિરતર અશુભ કર્મ ઉપાર્જન કરે છે પણ જેએએ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શાસ્ત્ર રહસ્ય સમજી શાંત ભાવ અંગીકાર કર્યું! હાય છે તે તેવા કર્મ ધનથી દૂર રહી શકે છે. એ શાંતભાવની પુષ્ટિ માટે જીનેશ્વર ભગવતે ધર્મી અને મેક્ષાથી મનુષ્યને નિર'તર દ્વાદશ ભાવના ભાવવી કહી છે. આ સંસારમાં જેના શ્રવણ માત્રથી પ્રાણિને પવિત્રતા સપાદન થાય, એવી તે દ્વાદશ ભાવના છે તે તેને ધાર ણ કરનાર મનુષ્યના હૃદયમાં માહ તથા અજ્ઞાનને આચ્છાદન કરનારી સમતા રૂપ વહી પ્રગટ થાય તેમાં શું આશ્ચર્ય? કારણ કે જેમ રસપિકાના રસના પ્રભાવથી લાહ પણ હેમમય થાય છે તેમ એ ભાવના ભાવવાથી આત્મા પણ કર્મ મળથી રહીત થઈ પરમરૂપને પામે છે. એ દાદાભાવનામાં અન્યત્ર ભાવના એ પાંચમી છે. ધન, ધાન્ય, ભાગ, બગીચા, ધર સ્વજન પરિવાર અને દેહ વિગેરે કાંઈ પણ આત્માનુંનથી અને આત્મા એ સર્વથી વિરકતછે એમ સમજવું એ આ ભાવનાનું રહસ્ય છે.
એ ભાવનાથી વિરૂદ્ધ જે વસ્તુ માત્ર ઉપરના મમત્વ તે મમત્વ સંબધી આપણે ઉપર પ્રમાણે વિચાર કરીએ છીએ તે તે સર્વે અજ્ઞાનતાં જનિત જણાય કારણ કે જ્ઞાન ચક્ષુથી અવલેાકન કરતા એ સર્વ પ્ર કારને! મમત્વ મિથ્યા જણાય છે. માટે હે ભવ્ય પ્રાણિઓ ! આ પાંચમી ભાવના નિરતર ચિત્તને વિષે વિચારી સમજી રાખો કે જેને વાસ્તે તમે ધણા પ્રયત્ન કરે છે, જેનાથી નિરંતર ભય ધારણ કરે છે, જેનાથી સદાકાળ આનંદ પામે છે, જેને અર્થે ધણા શાચ કરેા છે, જેની હ્રદયને વિષે હંમેશાં ઈચ્છા કરે છે, જેને દેખવાથી અત્યંત પ્રીતિ ધારણ કરે છે, જેને વિષે અત્યંત સ્નેહ ધારણ કરી પેાતાના નિર્મળ જ્ઞાનાદીક ભાવને નાશ કરી લાલન પાલન કરે છે એ સર્વે ક્રિયા પરજીય છે એમાં ચેતનને સ્વકીય કાંઈ નથી કારણ કે જ્ઞાન દર્શન અને ચરિત્રની આશ્રયભૂત જે ચેતના તે વિના ખીન્ન વિભાવિક પદાર્થ છે તે સર્વે આત્માથી વિરકત છે. વળી હું ચેતન ! તું વિચાર કે આ સંસારમાં શરીર, દ્રવ્ય, પુત્ર, ધર, સ્વજનાદીકમાં કાણુ તુજને દુર્ગતિથી રક્ષણ કરનાર છે? અર્થાત કાઈજ નથી તેથી તેને અર્થે જે માટી કર્મ કરે છે તે કર્મના ચેગથી જ્યારે નરકાદિ
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ, દુર્ગતિમાં જઈશ તે સમયે તારે હસ્ત પકડી કોઈ રોકી શકનાર અથવા બચાવી શકનાર નથી. બીજા તે દૂર રહ્યા પણ જેની સાથે મહિના વશથી તું ઐક્યતા ધારણ કરે છે એ શરીર પણ તારો ત્યાગ કરશે. વળી સંસારને વિષે જન્મ ધારણ કરી વિવિધ પ્રકારના પરિગ્રહ સંપાદન કરવામાં ઉસુક રહે છે પરંતું જ માંતર જતા તે પરિગ્રહમાંથી એક દોકડો પણ સાથે લઈ જવાને તું સમર્થ નથી માટે મમતાને યોગે કરી અત્યંત તીવ્રતાપનું મુખ્ય કારણ એ જે પરકીય વસ્તુને મોહ તેનો ત્યાગ કર અને નિઃસંગવ પણે આલ્હાદન કરનાર અનુભવ સુખનુ સેવન કર.
જેમ પરથી જનને જુદે જુદે સ્થાનકે માર્ગમાં ઘણા વટેમાર્ગનો મેળાપ થાય છે પણ તે વટેમાર્ગુની સાથે તે કોઈ પણ જાતનો પ્રતિબંધ કરતો નથી કારણ કે તેઓ સ્વ૫ કાળમાં જુદા પડી પોત પોતાને રસ્તે ચાલ્યા જાય છે તેથી કરેલો પ્રતિબંધ ઊલટો દુ:ખ કર્તા થઈ પડે છે તેને વીજ રીતે આ સ્વજન પરિવાર પણ પિતા પોતાના કર્મને વશ થી આવી મળેલા વટેમાર્ગુ તુલ્ય છે માટે તેની સાથે મમત્વરૂપ પ્રતિબંધ એ દુ:ખ કરતાજ થાય છે. જેમ કોઈ હ શન્ય મનુષ્ય હોય. તેના ઉપર નેહ ધરનાર પ્રાણિ સંતાપને સહન કરે છે તેમ છે વિવેકી પુરૂષો ! તમે પણ પરિણામે તમારાથી વિરકત-નિઃસ્નેહી–અન્ય વસ્તુ–પુગળ સમુદાય ઉપર વ્યર્થ મમતારૂપ તાપ ધારણ કરી સંતાપને પામશો.
વળી જેમ કોઈ તીર્થસ્થાનકે મેળો ભરાય અને ત્યાં આસપાસના જુદા જુદા ગામના માણસે વ્યાપારાર્થે આવે તેમાં કોઈ નફો અને કોઈ ટેટો પ્રાપ્ત કરી પોતાને સ્થાનકે જાય તેમ હે ભવ્યપ્રાણિ! તે પણ થોડી મુદત વ્યાપાર્થે આ જગતમાં જન્મ ધારણ કર્યો છે તેથી આયુષ્ય પૂર્ણ થયે આ ભવરૂપી બાજી સમાપ્ત કરી પરભવને વિષે ગમન કરવું પડશે ત્યાં પુણ્યરૂપ નફ અથવા પાપરૂપ ટોટે એજ સાથે આવશે માટે આ ભ. વરૂપી વ્યાપારમાં ખોટ ન જાય તેવા કાર્યો કર! જે મમત્વ છે તે ખોટ મેળવવાનું સાધન છે માટે નિશ્ચયે જેનો વિયોગ થવાનો છે એ પુર ગળા. દિના સંયોગનો-મોહને ત્યાગ કર અને નિર્મળ જે પિતાને શુદ્ધ - ભાવ તેને વિષે સ્વસ્થ થઈ એકાગ્રપણે લક્ષ રાખ કારણ કે મૃગતૃષ્ણારૂપ જળનું પાન કરીને જેમ કોઈ કાળે તૃપ્તિ થતી નથી તેમ તું પણ પર. વસ્તુ ઉપર મમત્વ રાખી કોઈ કાળે આભારતિમાં તણિ પામનાર નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩
અમરદત્ત અને મિત્રાનંદ. પૂર્વ પ્રથમ તીર્થકર શ્રી ઋષભદેવ ભગવંતે દિક્ષા અંગીકાર કર્યા પછી પુત્ર નેહના મમત્વથી મારૂ દેવી માતા હમેશા રૂદન કર્યા કરતાં અને ભરત ચક્રવાતને પિતાના પુત્રની સંભાળ ન કરવાને માટે ઉપાલંભ આપતા હતા એટલું જ નહિ પણ એમ રૂદન કરતા ચક્ષુને પડળ આવી ગયા હતા, પરંતુ જ્યારે ભગવંતને કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થયું અને ભરત ચ. ક્રવર્તિ તેમને સાથે લઈ સમવસરણ પ્રત્યે ગયા અને ભગવંતની ઋદ્ધિ વિષે માતાને ખબર કહ્યા તે સમયે મમત્વનો ત્યાગ થઈ અન્યત્વ ભાવને વિષે ચિત્ત લીન થયું અને વિચારવા લાગ્યા કે “જગતમાં કોઈ કોઈનું નથી” એમ શુદ્ધ અન્યત્વ ભાવ ચિત્તમાં દાખલ થશે કે તરતજ કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થયું હતું. તેમજ ચરમતીર્થંકરના મુખ્ય ગણધર શ્રી ગામસ્વામીને પણું પ્રભુ ઉપર જ્યાં સુધી મમત્વ રહ્યું ત્યાં સુધી કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થવામાં અટકાયત હતી તે જ્યારે ભગવંતે અંત સમયે અન્ય સ્થાનકે મેકલ્યા અને રસ્તામાં નિર્વાણ સમાચાર જાણી શેચ કરતા પ્રભુને મમત્વ રહીત જાણી વાતામાંથી મુમત ભાવનો ત્યાગ કર્યો અને અન્યત્વ ભાવ દાખલ થયો કે તરતજ કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થયું હતું. સુકોશળમુનિએ પિતાની સ્ત્રી જે મ. મવ ભાવને લીધે ઉત્પન્ન થયેલા ક્રોધથી મૃત્યુ પામી વાઘણ થઈ હતી તેને અન્યત્વભાવના સમજવી પ્રતિબધી હતી. એ પ્રમાણે મમત્વભાવ એ લોકોત્તર સુખ પ્રાપ્ત કરવામાં અટકાયત કરનાર છે અને તેનો ત્યાગ કરી–સર્વને પોતાથી વિરક્ત જાણી–અન્યત્વ ભાવના ભાવવી એ લોકોત્તર સુખ મેળવવાને સાધન ભૂત છે. માટે મધ્ય પ્રાણિ તું પણ ચિત્તને વિષે સંસારની ખરી સ્થિતી જાણ મમત્વના ત્યાગ કરી અન્યત્વ ભાવમાં લીન થજે જેથી મોક્ષ સુખ સહેજે પ્રાપ્ત થાય.
अमरदत्त अने मित्रानंद
( રાંધણ પુ. ૫ માના પાને ૧૮૭ થી) પછી અમરદત્તરાએ પોતાના કેટલાએક શેવક પુરૂષોની સાથે મિ. ત્રાનાંદને વરતપુર તરફ વિદાય કર્યો અને સેવકોને ભલામણ કરીને ત્યાં પહોંચ્યા પછી તમારામાં. કેઈએ શિધ્રપણે પાછા આવી અને મિત્રાનંદના કુશલ સમાચાર પહોંચાડવા. તેઓ ગયા પછી રાજા મિત્ર વિયોગે વિહળ
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ,
છતાં પણ પૂછ્યું પ્રાપ્ત થએલી રાજ્ય લક્ષ્મીને રાણીની સાથે સુખે ભેગવવા લાગ્યા એમ ઘણા દિવસ ગયા તેપણ તેએમાંથી કાઈ પણ પાછું આવ્યુ નહિ તેમ કાંઈ સમાચાર આવ્યા નિહ; એટલે રાએ તેની તપાસ કરવા છીન્ત માણુસી મેકલ્યા. કેટલેક દિવસે તેઐએ પાછા આવી બાજુ કે વત પુરમાં મિલાનંદ અમારા બેવામાં આવ્યા ના તેમ ના
કા
તો પણ હું કરવામાં આવી નહિ. એ સમાચારચાં શેકાતુર થઈ રાણી પ્રત્યે કહેવા લાગ્યા કે, દેવી ! આપણે હું કરવું મિત્રસબધી કાંઈ સમા ચાર પણ મળતા નથી.' રાણીએ કહ્યું સ્વામિન ને કઇ નાની પધારેતે એ સશયનું નિવર્તન થાય તે શિવાય શી રીતે ખુલાસા થાય?'
k
એવામાં ઉઘાનપાલક નૃપતિ v આવી વિજ્ઞાપના કરીકે રાજન ! આપણા નગરના અશે કતિલક ઉદ્યાનને વિષે ચતુાધર શ્રીધમયેય સ રિ પધાર્યા અને લેાકાને ધર્મદેશના આપે છે. એ સમાચારમાં આનંદ પામી વનપાળકને પચાંગ પ્રસાદ કરી રાજા મહદાડમ્બરથી રાણી સહિત ગુરૂવ’દનાર્થે ચાલ્યે. ત્યાં જઈ ખડું છત્રાદિ રાજ્યચિન્હને ત્યાગ કરી ઉત્તરાસગ નાંખી ત્રણ પ્રદક્ષિણા દઈ ગુરૂમહારાજાને પ્રણામ કરી પરિકરસહીત યયે!ચિત સ્થાનકે વિનયયુક્ત બેઠો. ગુરૂ મહારાજાએ કહ્યુ ' ભે રાજન્! પતિ પુરૂષોએ સર્વ દુ:ખ નિવારક અને સર્વ સાખ્ય કારક ધર્મનું જ સેવન કરવુ.” તે સમયે અશાકદત્ત નામે વણિકે ગુરૂ મહારાજને પુછ્યુ ભગવન્ ! શું કર્મના મેગે મારી પુત્રી અશૅકશ્રી સર્વાગે ગાઢવેદનાક્રાંત થઈ? ચિકિત્સાવડે પણ તેને શરીરે રેગેપશાંતિ થતી નથી.’
*
For Private And Personal Use Only
'
ગુરૂ ખેલ્યા– વ્યવહારિ! પૂર્વે ભવે એ તારી પુત્રી ભૂતશાલ નગરને વિષે ભૂતદેવ શેઠની કુરૂમતી નામે સ્ત્રી હતી. એક દિવસ બિલાડી દુધ પી ગઈ તેથી કાપાકુળ થઈ પુત્રવધું પ્રત્યે ખેલી પ્રેમ તને શાકિણીએ ગ્ હણ કરી છે કે દુધનું રક્ષણ ન કર્યું? તેના એવા વચનથી તે બાળા ભ ભ્રાંત થઈ કપુત્રા લાગી તેવામાં કઇ દૂષ્ટ માતગીએ શાકિની મંત્રની યુ. ક્તિએ મિષ પામીને તેણીને છઠ્ઠી. તે દિવસથી તે ધણી વેદના ભેગવવા લાગી. ઘણા વૈદો પાસે ઔષધ કરાવ્યા છતાં દેષ તિ ન થઇ. પછી કાઇ યાગી મળ્યે તેણે મળી તે માતગીતે ત્યાં ખેલાવી અને પુછ્યુ રે દૂષ્ટ તે આ બાળાને કેમ છલી? તે ખેલી-હ્યું એ પ્રકંપમાન યઈ હતી તેથી મેં તેણીને
ગ્રડણ કરી.
" શ્રવણુ કરવાથી પછી તે યાગીએ
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમરદત્ત અને મિત્રાનં.
૧૫ મંત્ર પ્રભાવથી તે માતંગીને બાળાના શરીરથી દુર કરી. રાજાએ તેમાતંગીને દેશ નિકાળ કરી તે દિવસથી ફરમતીને લોકોએ કાળજડા વાળી ઠરાવી. પછી તે પ વિજ કંઈ વેરાગ્ય પામી અને કે' મારી પાસે દિક્ષા એ ગ ફાર કરી શુભ શા નિર્મળ ચારિત્ર પાળી યુ પામી દેવકમાં ગઈ. - કી -
ભ થઈ છે. પૂર્વ ભવે તણીએ તે દુનિ ગ મા આવ્યા ન હતાકમના ઉદયથી આ ભવમાં દવ દુષિત થઈ છે.
ફરી ગુરુ મહારાજે કહ્યું “હે નિ તેણીને તમે અત્રે લાવો. જેથી મારા વચન સાંભળી જાતિસ્મરણ પામી પૂર્વ ભવ સંબંધી જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરશે એટલે તે દોષારહીત થશે. પછી શેઠ તકાળ તેને સૂરિ સમીપે લાવ્યા ત્યાં તે પિતાનું ચરિત્ર શ્રવણ કરી જાંતિ મરણ પામી. અને બોલી “પ્રો જે તમે કહ્યું તે સર્વ સત્ય છે. હવે હું આ ભવભયથી ખેદ પામી છું માટે મને દિશા આપિ. ગુરૂએ કહ્યું-અદ્યાપિ તારે ભેગાવાળી કમેનો ઉદય છે તે ભોગવ્યા પછી વ્રતગ્રહણ કરજે. પછી કેટલાએક ધર્મ કૃત્ય ગુરૂ સમીપે અંગીકાર કરી શ્રેષ્ટિ પુત્રીસહીત સ્વગૃહે ગયા.
રાજા આ સર્વ વૃત્તાંતથી ચિંતવવા લાગ્યો કે, આ ગુરૂમહારાજાનું જ્ઞાન અત્યંત આશ્ચર્યકારી છે. શ્રેષ્ટિ પુત્રીને પૂર્વ જન્મ વૃત્તાંત પ્રત્યક્ષ રીતે કહ્યું છે. એમ ચિંતવી ગુરૂ મહારાજાને પુછવું ભગવાન કૃપા કરી મારા પ્રાણથી વલ્લભ મિત્ર મિત્રાનંદ સંબંધી વૃત્તાંત જે અમને જણાયો નથીતે કહે.
ગુરૂએ કહ્યું “રાજન ! તારી પાસેથી ચાલ્યા પછી કેટલાએક માર્ગ ઉલંઘન કર્યો. એક દિવસ કોઈ પર્વતની પાળીમાં નદી પ્રપાતસ્થાને તેણે પરિકર સહીત ભજન કરવાને મુકામ કર્યો. ત્યાં સર્વ સેવકો અને પોતે ભજન કરવા બેઠા છે તેવામાં ઓચિંતી કોઈ ભિલ ટોળીએ ધાડ પાડી. તે પ્રચંડ ભિલેએ તેને સર્વ માણસોનો પરાભવ કર્યો. કેટલાએક સેવક મરાયા અને કેટલાએક નાસી ગયા તે લજજાને લીધે તારી સમીપે ન આવ્યા. તે સભણે મિત્રાનંદ પણ ભયબ્રાંત થઈ ત્યાંથી એકાકી નાઠો. અપૂર્ણ.
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ. દીલગીરીકારક સમાચાર. मुनीराज श्री हर्पविजयजीनो स्वर्गवास. શ્રી મુનીરાજે મહારાજ શ્રી આત્મારામજી મહારાજના શિષ્યના શિષ્ય મુનિરાજ શ્રી હર્ષવિજ્યજીએ શ્રી દીલ્હી શહેરમાં ચતર ગુદ ૧૦ મે દેહ ત્યાગ કર્યો છે. આ ખબર સાંભળી તમામ જૈન વર્ગ બહુજ દીલગીર થયો છે. તેઓ સાહેબે બહુ જ નાની એટલે માત્ર ૧૮ વર્ષની ઉમ્મરમાં ચારિત્ર ગ્રહણું કર્યું હતું અને ૨૨ વર્ષ ચારિત્ર પાળીને દેહ ત્યાગ સમયે તેમની ઉમ્મર માત્ર ૪૦ વર્ષની હતી. સ્વભાવે બહુજ શાંત, માયાળુ અને ગભીર હતા. તેમના પંચત્વ પાળવાથી જૈન વર્ગમાં મોટી ખામી પડી છે. ઈ છે. કનુ કાળની ગતિ અસરળ છે. ભવિતવ્યતા પ્રાધાન્ય છે તેથી તે સંબંધી ક ન કરતાં આમ હિત માટે નિરંતર તત્પર રહેવું એજ જૈન બંધુઓનું ખરૂં કર્તવ્ય છે."
ચોક સભાસદની પંચત્વ પ્રાપ્તિ. લખવાને દિગિરિ ઉત્પન્ન થાય છે કે અમારી સંભાના સ. ભાસદ શા. મગનલાલ પાનાચંદ માત્ર ૨૮ વર્ષની નાની ઉમરમાં ચતર શુદ ૫ ની સવારે પંચત્વ પામ્યા છે. તેમના મૃત્યુથી સભાએ એક ખરેખર ઊઘમી, માયાળુ, હસમુખો અને ભદીક પ્રકૃતિને સભાસદ ખાય છે. તેઓ આ જૈનધર્મ પ્રસારક સભામાં મૂનથી એટલે સંવત ૧૮૩૭ ની સાલથી સભાસદ હતા અને ધર્મ કઢતા સારી ધરાવવા સાથે ધર્મ સંબંધી અભ્યાસ પણ પાંચ પ્રતિક્રમણ વિગેરેનો સારી રીતે કર્યો હતો. તેમની પાછળ સંતતીમાં માત્ર બે પુત્રી જ છે. તેમના મોટા ભાઈને તેમજ તેમની સ્ત્રીને પ્રાપ્ત થએલા દુઃખને માટે દિલાસો આપવા સાથે હવે યથાશક્તિ પિતાનું આત્મહિત કરવા માટે ધર્મ કાર્યમાં જોડાવા ભલામણ કરીએ છીએ. કાળની ગતિ મહાકુરતિદમછે અને સૌ જીવને માથે
તે બમણું કર્યા કરે છે માટે તેનાથી ચેતીને ધર્મ કાર્યમાં ચિત્ત - | ડવું એ સુજ્ઞ જનનું કર્તવ્ય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
जैन पंचांग.
સંવત ૧૯૪૬ ના ચૈતરથી સંવત ૧૯૪૭ ના કાગણ સુધી જૈનવગંને માટે બહુજ ઉપયાગી છે. કિંમત એક આવે. ચાર નક્કલ ઉપરાંત મગાવનારને પેસ્ટેજ મા
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
वर्तमान समाचार.
મુનિ મહારાજાના વિહારથી થતા
લાભ.
શ્રીમન્મુનિરાજ મહારાજ શ્રી આત્મારામજી ( આનદ્ વિજયજી) ના શિષ્યના શિષ્ય મુનીરાજ શ્રી હુસવિજયજી ખીજા બે મુનિએની સાથે શ્રી ગ્વાલીઅર (લશ્કર) માં પાતે ચેમાસુ રહ્યા હતા ત્યાંથી શ્રી વડાદરાવાળા
શેઠ જગજીવન મદરના સધની સાથે વાતે શિખરી ચાવા કરવા યાત્રા કરતા ઓ જિનેશ્વરના કલ્યાણકની પવીત્ર ભૂમિવાળી નગરીઓની
પધાર્યા હતા,
કરતા માલ રાદિ. ૧૫ તે દિવસે ત્યાં પહાચ્યા હતા. સમ્મેત શંખક જૈન વર્ગનું એક ભાડું તીર્થ છે. અને ત્યાં વર્તમાન ચાવીશીના ૨૦ તાલુકા નિર્વાણ પદ પ્રત્યે પામેલા છે, તે તીર્થની યાત્રા કરવાના મ
નારથ પૂર્ણ કરવાના પ્રસંગ ઉપરજ તેમને વિનંતી કરવા ગયાંના અને
શ્રી
r
મુર્શીદાબાદના ગ્રહસ્થાનુ આગમન થયું હતુ, તે તીર્થ ભૂમિને વિષેજ તાના આત્માના વિશેષ કલ્યાણુને નિમિત્તે ખંભાત નિવાસી શેઠ પીતા. મ્બરદાસ અમરચંદે પોતાની સ્ત્રી વ્રત ચતુર્થ વ્રત (શિયળકૃત) અંગીકાર કર્યું હતું અને તે પ્રસંગે બીજા પણ અનેક મનુષ્યએ અનેક પ્રકારના વ્રત પચ્ચખાણ ગ્રહણ કર્યા હતા. ત્યાંથી મુન્નીરાજ શ્રી સવિજયજીએ શ્રી કલકત્તા અને મુર્શીદાબાદના સધના આગ્રહ હોવાથી તે તરફ વિહાર હતા. તે બને શેહેરામાં સામૈયાને મહેચ્છવ બહુજ અપૂર્વ થયેા હતેા એટલુંજ નહીં પણ તે પ્રંસગે ટ્રામવેને પણ બુધ રખાવી હતી, જૈન ધર્મની બહુજ ઊત્તત્તી થઈ હતી. વળી એ પ્રસંગના ખબર પડવા ઉપરથી આપણા પ્રòાત્તરના વિષયવાળા પ્રશ્ન કરનાર ડાક્તર હાર્નેલ સાહેબ પણ તેમની સમિપે આવ્યા હતા અને અત્યંત નમ્રતા સાથે કેટલાએક પ્રશ્ન પુછીને સોષકારક ખુલાસા મળવાથી બહુજ ખુશી થયા હતા. આ પ્રમાણે મુની મહારાજાના વિહારથી અનેક પ્રકારના વ્રત પચ્ચખાણ, મહાવા અને ખીજા પણ ઘણા જૈન ધર્મની ઉત્તત્તીનાં કારણેા બને છે.
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir लवाजमनी पहोंच. 30 શા. ઓતમચંદ દામજી. [ 1-3 શા. દેવરાજ મુળચંદ. ---0 વોરા. લાડકચંદ હીરાચંદ. | 2-6 સંગીજી શ્રી જુવાનભલજી. 1-11 શેઠ. સીરદાર મલભાઉ. ! 1-3 વકીલ નારણજી મુળ છે. 1-3 શા. શામજી વીરજી. 1-0 શા. સવાઈ અમીચંદ. 1-3 શા. ગોપાળજી ગોવીંદજી.' | 1-0 શા. શા છ વરધમાન. 3-- ઝવેરી. બાલાભાઈ છોટાલાલ 1-3 શા. મોહન વાલજી, 1-3 વૈધ મગનલાલ ચુનીલાલ 1-0 શા. જુઠા જસા. 1-4 કોઠારી. નરોતમ વીઠલ. ! 1-3 શા. શીવચંદ પોપટ. 1-3 ગાંધી વીરચંદ રાધવજી. 1-2 સધવી હરખા તેજા. 1-3 શા. કેશવજ લહેરાભાઈ | 1-0 પરી. ખીમાં ઝવેર. ૧-શા. તલકશી કરમચંદ , 1-0 શા. હરજીવન દેવચંદ. 5-15 શ. મંગળજી માણેકચંદ.. 1-0 શા. ઊકા હીરા.. 1-3 દોશી, માણેકચંદ ભાણજી. 3-4 શા. માણેકચંદ મુળચદ. 1-3 વાડલીઆ હંસરાજ હીરો -3 શા. હીરાચંદ મેહનચંદ, 1-3 શા. લશ્કર સુરચંદ. ઈ 13 કલાપ્રેમચં વધારો 1-3 શા. ધનજી ખુશાલ, 13. પ્રેમચંદ કરસનદાસ. 1- 3 બેહેન ગંગા. ' 1-3 શા. માણેકચંદ કપુરચંદ 0-12 શા. છગન ખોડા. 1-3 શા. છગનલાલ દુલભદાસ 1- 3 ઝવેરી. સરૂપચંદ ધોળીદાસ. | 1-3 શા. ઇંદરજી લાલજી. 1-3 શા. મોતીલાલ જેચંદ. } 13 શા. લાલભાઈ નથુભાઈ. 1-3 ઊત્તમચંદ કરમચંદ. | 4-12 શા. ગીગા લાલા. 1-3 રા. ર. લાડકચંદ વીરચંદ. 1-3 શા. નગીદાસ વમળચંદ, 2-6 શા.મનસુખલાલ દામોદરદાસ 1-3 શા. ઝવેરચંદ ડાહ્યાભાઈ 1-3 શા.. દેવજી ખેતશી. 1-3 શેઠ. માણેકચંદ મુળચંદ. 1-3 મા... પ્રેમજી રતનજી. T For Private And Personal Use Only