________________
બ્ધિ દીપ
સામાજિક વૃત્તિઓ “સમાજમાં મારું સમતેલ વ્યકિતત્વમાં આ સહજ વૃત્તિને સમાવેશ સ્થાન છે, મારું જીવન ઉપયેગી, સલામત અને તે તેને વિવેકપૂર્વક સંતેષ પણ થવું જોઈએ. સ્વતંત્ર છે' એમ વિશ્વાસપૂર્વક કહેવાનો અધિકાર આમ, માનવીની જરૂરિયાત ઓછી નથી. પ્રાપ્ત કરવા માણસ ઝંખે છે. એશિયાળું જીવન, શરીર, મન અને હદય, દરેક પિતપિતાનો હિસ્સે અનિશ્ચિત જીવન, પરાધિન જીવન, નિષ્ફળ જીવન માગે છે અને કઈ વખત એવી જુદી જુદી કેને, ગમે! પરીક્ષામાં નંબર લાવવા રાત-દિવસ વૃત્તિઓ પરસ્પર વિરોધી પણ બને છે. મનની એક કરીને વાંચતો વિદ્યાથી, રમતગમતમાં ચંદ્રક વિરુધ શરીર કે બુદ્ધિની વિરુધ લાગણી શું મેળવવા જ કલાકો સુધી તાલીમ લેતે ખેલાડી, બળ નથી પિકારતાં? માટે એ બધી વૃત્તિઓનું નેકરીમાં આગળ જવાની આશાએ વગર પગારે સંકલન કરીને દરેકને એગ્ય વિકાસ સાધવાની વધારાનો સમય કામ કરતે કારકુન...એ આ જરૂર છે. એ કામ વ્યક્તિનું જ છે, અને એ ઝખનાના દાખલા છે. અને માણસને સમાજમાં કામ કરી કરીને એ “વ્યકિત’ જ થાય છે. જેમ ધકેલી મૂકનાર સૌથી પ્રબળ વૃત્તિ તે પ્રેમની જ વૃત્તિની અસર વ્યકિતત્વ ઉપર પડે છે તેમ છે. પ્રેમ કરે અને પામ એ માનવમાત્રની વ્યકિતત્વનું વર્ચસ્વ વૃત્તિઓ ઉપર રહેવું જોઈએ. એક અહમ વૃત્તિ છે, એ એક જ વૃત્તિને જુદી જાગવાન કતલ સંતોષવા તમે કલમાં જુદી રીતે સંતોષવા જતાં કેવાં જુદાં જુદાં સામાયિકો વાંચી શકે કે શિષ્ટ ગ્રંથોનો અભ્યાસ પરિણામ આવે છે તેને એ સૌથી સ્પષ્ટ દાખલ કરી શકે. મૂળ વૃત્તિ એની એ જ હતી, પણ પણ પૂરો પાડે છે. પ્રેમના પ્રતાપે માનવજાતના પરિણામ કેવાં જુદાં જુદાં આવશે? ઇતિહાસમાં સૌથી ઉજજળ પાનાં લખાયાં છે; સફળતા મેળવવાની વૃત્તિ પણ દરેક માણઅને પ્રેમને નામે સૌથી મલિન વ્યવહાર પણ સમાં હોય જ છે. પણ કેટલાકને એ તનતોડ દુનિયામાં ચાલ્યું છે. બાપ-દીકરા, મિત્ર-મિત્ર, મહેનત કરવા પ્રેરે છે જયારે કેટલાકને વાસ્તવિક પતિ-પની એ ત્રણે સંબધે સફળ બનાવવામાં જીવનમાં હાર ખાઈને દિવાસ્વની બેટી સૃષ્ટિમાં વ્યકિતત્વની ખરી કસેટી હેય છે.
આશરે લેવા સૂચવે છે. આધ્યાત્મિક વૃત્તિઓ : માનવજીવનના આધ્યાત્મિક વૃત્તિ પણ દરેકમાં છે પણ અમુક પ્રશ્નો એવા છે કે ફકત બુદ્ધિથી ઉકેલાતા કેટલાકમાં એ અંધશ્રધ્ધા અને વહેમનું વિકત નથી જીવનનો અર્થ, અને પ્રશ્ન, મરણની સ્વરૂપ લે છે, જ્યારે બીજા એમાં એ બુધિપૂર્વકની સમસ્યા, ત્યાગવૃત્તિ, વગેરે પ્રશ્નો એવા છે. ખરેખર ભકિતનું ઉત્કૃષ્ટ સ્વરૂપ ધારણ કરે છે. સંપૂર્ણ વિશ્વદર્શન મેળવવા અને જીવનમાં ગમે એ વૃત્તિ-એ જરૂરિયાત લઈને તમારે તેવા પ્રતિકૂળ સંજોગો વચ્ચે પણ આગળ જવાની તમારું વ્યકિતત્વ ઘડવાનું છે. એમાંની એકેયની હિંમત બાંધવા આધ્યાત્મિક શ્રદધા આવશ્યક છે. ઉપેક્ષા ન કરે, હાથમાંથી જવા ન દે. આપણા હદયમાં એવી ભાવના ઘર કરી બેઠી છે સ્થપતિ એજના આલેખે છે.
અર્થશાસ્ત્રી અંદાજપત્ર કાઢે છે. કે આ દુનિયાની પાછળ એક મંગળ શકિત છે:
મુસાફર નકશે દોરે છે. તેના વિશ્વાસમાં આપણું ખરી સલામતી છે, તેના
તમારું મકાન, તમારા વેપાર, તમારી યાત્રાહાથે આપણે ન્યાય તેળાવાને છે, તેની પ્રેરણાથી હા, તમારું વ્યક્તિત્વ-શું એ આટલી તૈયારી ગમે તે ભેગ આપવા આપણે તૈયાર થઈએ છીએ. પણ નહિ માગે?
