________________
दिगम्बर जैन ।
અ ૭]
ઐતિહાસિક પ્રવૃતિ—
ઇતિહાસ એ સાહિત્યનુ અગત્યનુ' અંગ છે. ઇતિહાસની સમૃદ્ધિ ઉપરજ કાઇ પણ જાતિ, દેશ, સમાજ વિગેરેની પરિસ્થિતનું ભાન થઇ શકે છે, આચાર્યશ્રીએ પેાતાની સાહિત્ય પ્રવૃત્તિમાં અગ ત્યના આ અગને પણ વિસાયું નથી, તેમના શાષિત કરેલા “રાસ સંગ્રહ” ના ભાગેા, ધ્રુવ કુલ પાટ” જેવા અતિહાસિક નિબધા અને તેમણે સગ્રેડ કરેલ પાંચથી છ હજાર શિલાલેખા અને પ્રચીન ભડારાની સર્વે કરીને એકત્રિત કરેલી હજારી પ્રશસ્તિઅનેા સંગ્રહ, આ બધું તેમની ઐતિહાસિક પ્રિયતાને સ્પષ્ટ આપે છે.
બતાવી
પાશ્ચાત્ય ઢામાં પ્રવૃત્તિ—
આચાર્યશ્રીએ આ દેશમાં. રહેવા છતાં અને અંગ્રેજીનું અક્ષરજ્ઞાન પણ ન હેાવા છતાં પાશ્ચાત દેશેાના જિજ્ઞાસુ વિદ્વતાને સાહિત્યનાં સાધના પુરાં પાડી તેમની શકાચ્યાના સમાધાને કરી જૈન સાહિત્યની જે પ્રવૃત્તિ વધારી છે એ કે તે પણ આશ્ચ ઉત્પન્ન કર્યા શિવાય રહે નહિ. તેમની પ્રવૃત્તિએ તેા એવીશ'કા કરનારાઓને કે “અમે સાધુ રહ્યા શુ કરી શકીએ ?” “અમારાથી ક્યાંય જવાય નહિ અવાય નહિ” આવી સ્થિતિમાં દૂર દેશેના વિદ્યાના સાથે કેમ સબંધ જોડી શકીએ ? સાહિત્યમાં તેમને આગળ કેમ વધારી શકીએ ? સચેટ જવાબ આપ્યા છે.
સધુ આચરમાં રહેવા છતાં, ચાક્કસ મર્યાદામાં રહેવા છતાં વ્યાવહાર અને કાર્યદક્ષ સાધુએ શુ કરી શકે છે? એ સમૃધી - વિજ્રયધર્મી સરિઝની આ પ્રવૃત્તિ ઉપરથી ધણું જાગુવાનું મળે છે.
આજથી ૧૦ યા ૧૫ વર્ષ ઉપર જર્મન, ઈટાલી, અમેરીકા, ફ્રેંચ, સ્વીડન, નાવે અને ઇંગ્લેંડ આદ. પાશ્ચાત્ય દેશામાં માત્ર ગણ્યા ગાંઠયાજ વિદ્યાના જૈન સાહિત્ય સબંધી કંઈક જાણુતા . હતા. થોડાકજ પ્રથા અનેક પ્રકારની ભૂલૈાવાલા તે દેશામાં અનુવાદિત થયા હતા, પરંતુ વિજયધર્મસૂરિજીની અથાક પ્રવૃત્તિએ ñ સ્થિતિમાં
[ ૨૫
આકાશ-પાતાળ જેટલુ' અતર કરી નાખ્યુ છે. આ પ્રવૃત્તિને ઇતિહાસ બહુ લાંબે થઇ શકે તેમ છે પરન્તુ તેટલા સ્થાન અને સમયના અભાવને લીધે વિશેષ વિવેચન કરવાનું મૂકી દઉં છું. અને ટુ'કમાં. એટલું જ કહેવું આવશ્યક સમળું છું કે પાશ્ચાત્ય વિદ્યામાં જૈન વિદ્યાતા ઉપર ચા શ્રીએ થે ડે ઘણું પણ ઉપકાર કર્યાં છે અને જેમા આચાય - શ્રોને બહુ માનની દૃષ્ટિ જુએ છે તેએમાંના કેટ . લાક પ્રસિદ્ધ આ પણ્ છે— ૧ ડેમ હલ ૨૩૦મીના
૩ ૧૦ તેલી ૪ ડી ટુચ્ચી
૫૦ રયુબ્રીગ
હું ડા॰ મિસ ઝે નસન
૭ ડે! જેકેસી
૮ ડે!
થેમસ
૯ ડે ફીલીપ્પી
૧૦ ૩૦ હુલીા
૧૧ ૩૦ મીરાનુ ૧૨ હૈ!૦ મિસ ક્રાઉઝ
૧૩ ડા॰ કાને
૧૪ ૩૦ નાલ
૧૫ ડા॰ હ્યુમન
૧૬ ડે: સ્વાલી
૧૭ ડેડ
કુલ
૧૮ ડે૦ ગ્લેસેપ્સિ
૧૯ ડા૦ ફેડેગાન
૨૦ ડા॰ તેગ્ગીન
૨૧ ડે।૦ સીલ્વન લેવી
૨૨ ડા॰ આટાસ્ટાઇન ૨૩ ડે! જાકાવેન્ટીયર ૨૪ ડા૦ ઝીમ્મર
૨૫ ડે॰ બ્લુમફીડ ૨૬ ૩૦ પેરટેડ
૨૭ ડૉ વીન્ડરનેસ ૨૮ ૩૫૦ એડગન
