________________
સૌળમું પાપરસ્થાનક પરÚરવાદ
પર એટલે આપણા સિવાયની વ્યક્તિ. પરિવાદ એટલે નિંદા. બીજાની નિંદા કરવી એને પરંપરિવાદ કહેવાય.
મલધારી હેમચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજાનો એક અદ્ભુત ગ્રંથ છે - ભવભાવના. એમાં એક શ્રાવિકાની કથા આવે છે. એનો વૈરાગ્ય જબરદસ્ત હતો. એની આરાધના બેજોડ હતી. એનો તપ ખરેખર અદ્ભુત હતો. એનામાં એક પણ દોષ શોધ્યો ય જડે એમ ન હતો. એનો સ્વાધ્યાય એટલી પરાકાષ્ઠાનો હતો કે એને એક લાખ શ્લોકો કંઠસ્થ હતાં. પણ એક ગોઝારા દિવસે એનામાં એક દોષે પ્રવેશ કર્યો, ને એનો વૈરાગ્ય ઓસરી ગયો, આરાધના મંદ થઈ ગઈ, તપનું સૂરસૂરિયું થઈ ગયું. શ્લોકો ઝપાટાબંધ ભૂલાવા લાગ્યા. આખું ગામ એના પર ફિટકાર વરસાવવા લાગ્યું ને છેવટે રાજાએ એને દેશનિકાલની સજા ફરમાવી દીધી. કયો હતો એ દોષ ? પરંપરિવાદ.
કેરીના રસનો આજીવન ત્યાગ કરી દેવો એ હજી કદાચ સહેલો છે. પણ એકાદ વર્ષ કે એકાદ મહિના માટે પણ નિંદાનો ત્યાગ કરવો એ કઠિન છે. કાયોત્સર્ગ કે સ્વાધ્યાયની આરાધના કરવા માટે મોડા સુધી જાગવું આપણને અઘરું લાગે છે, પણ જો નિંદા કરવા બેસીએ, તો ક્યાં સવાર પડી જશે, એનો પણ આપણને ખ્યાલ નહીં રહે. આમાં કારણ બીજું કશું જ નથી, સિવાય તીવ્ર રસ. બુરાઈ પ્રત્યેનો આપણો ઢોળાવ. કેરી ખાવામાં કદાચ સ્વાદ આવશે, કદાચ શરીર પુષ્ટ થશે, નિંદાથી આ બેમાંથી કશું નથી થતું. ફક્ત જીવ એવી ભ્રમણામાં રાચે છે, કે નિંદા દ્વારા એણે બીજા ઉપર વિજય મેળવી લીધો છે. એ એના કરતા ચડિયાતી સાબિત થઈ ગયો છે. એ જ બધા કરતાં મહાન છે. આ ભ્રમણા એને વધુ ને વધુ નિંદા કરવા માટે પ્રેરે છે, ને એ આ કાદવમાં વધુ ને વધુ ફસાતો જાય છે. પુષ્પમાલા ગ્રંથ કહે છે -
૪૬
પર પરિવાદ
