________________
ચલિત કર્મોની થાય છે.
સ્થાવર જીવોની સ્થિતિ: પ્રત્યેક જીવોની જઘન્ય સ્થિતિ અંતર્મુહૂર્તની છે. પૃથ્વીકાયિક જીવોની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ રર હજાર વર્ષની છે. અપકાયની–૭૦૦૦ વર્ષની, તેઉકાયની-3 અહોરાત્રની, વાઉકાયની–3000 વર્ષની, વનસ્પતિકાયની –૧૦,૦૦૦ વર્ષની સ્થિતિ છે. | વિમાત્રા આહાર, વિમાત્રા શ્વાસોચ્છવાસ : પ્રથ્વીકાયિક આદિ પાંચે સ્થાવર જીવોમાં આહારની સમયમર્યાદા(માત્રા) નિયત નથી. તે જ પ્રમાણે તેના શ્વાસની સમય મર્યાદા (માત્રા) પણ નિયત નથી અર્થાત્ તે એકેન્દ્રિય જીવોનો આહારે ચ્છા હોતો કાલ નથી કારણ કે તેઓ નિરંતર રોમાંથી આહાર કરે છે. તેને માટે 'મસમયવિરહિ શબ્દપ્રયોગ છે. બેઈન્દ્રિય આદિ ત્રસ જીવોની આહારેચ્છાની કાલમર્યાદા તેમજ ઔદારિકના દશે દંડકમાં યુગલિકો સિવાય સર્વ જીવોની આહાર મર્યાદા નિશ્ચિત કહેવા યોગ્ય હોતી નથી. તે માટે આગમકારોએ તેમાયા શબ્દનો પ્રયોગ કર્યો છે. જેનો અર્થ છે વિભિન્ન સમય મર્યાદાથી તે જીવ આહાર કરે છે.
વ્યાઘાત-નિર્ચાઘાત : લોકાંતે જ્યાં લોક અને અલોકની સીમા ભેગી થાય છે ત્યાં વ્યાઘાતનો સંભવ છે, કારણ કે અલોકમાં આહાર યોગ્ય પુગલ નથી. જે જીવો લોકના અંત ભાગમાં સ્થિત છે તે જીવો ત્રણ ચાર કે પાંચ દિશામાંથી આહારના પુદ્ગલ ગ્રહણ કરે છે તે વ્યાઘાત આહાર કહેવાય છે અને જે જીવો લોકના મધ્યમાં સ્થિત હોય તે નિયમા છ દિશામાંથી આહારના પુગલ ગ્રહણ કરે છે તે નિર્બાઘાત આહાર કહેવાય છે.
એકેન્દ્રિય જીવોનો આહાર તથા શ્વાસ: પૃથ્વીકાયિકાદિ એકેન્દ્રિય સ્થાવર જીવોને એકમાત્ર સ્પર્શેન્દ્રિય જ હોય છે. તે જીવોને જીભ કે નાક હોતા નથી. તેથી તે જીવો શરીરના રોમો દ્વારા જ આહારના પુગલ ગ્રહણ કરે છે અને રોમો
૧૦
