________________
भगवती
६७०
6
"
"
3
जात्र वणलइकाइएणं मते ! वजस्इकाइयं चेत्र आणमाणे वा ? पुच्छा हे भदन्त । यावन् वनविहायिकः खलु पृथिवीकायिकम्, अष्कायिकसू, तेजस्कायिकम् वायुकायिकम् वनस्पतिकायिकम् चैत्र आनन् वा प्राणन् या उन् वा निःश्वमन्वा, कतिक्रियः स्यात् ? वनस्पतिकायिकः पृथिवीकापि कादीनाम् आनपाणने वासो वा गृह्णन् परिमुञ्चन् वा कतिक्रियो भवेदिति पृच्छा, भगवानाह - ' गोयमा ! सिय तिकिरिए, सिय चउकिरिए, प्रिय पंचकरिए ' हे गौतम! वनस्पतिकायिकः पृथिवीकायिकादि-वनस्पतिकायिकान्तम् आनन् चा, पाणन् वा, उच्सन् वा, निश्वमन् वा कदाचित् त्रिक्रियः स्यात्, कदाचित् चतुष्कयः स्यात् कदाचित् पञ्चक्रियः स्यादिति भावः ||०२||
,
,
6
मूलम् - बाउक्काइएणं भंते! रुक्खस्स सूलं पत्रालेमाणे वा पवाडेमा कतिकिरिए ? गोयमा । लिय तिकिरिए, सिय चउ कदाचित् पांच क्रियाओं वाले होते हैं । जात्र वणस्तइकाइ एणं भंते ! बगहलइकाइयं चेत्र आणनाणे ? पुच्छा ' गौतम पूछते हैं - हे भदन्त ! यावत् वनस्पतिकायिक जीव पृथिवीकामिक को, अष्काविक को, तेज कायिक को वायुकायिक को एवं वनस्पतिकायिक को श्वासोच्छवास रूप से जब ग्रहण करता है और छोड़ता है, तब वह कितनी क्रियाओं वाला होता है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं - हे गौतम । वनस्पतिकाधिक जीव जब पृथिवीकायिक आदि जीवों को श्वासोच्छ्वासरूप से ग्रहण करके छोड़ता है तब वह 'सिप तिकिरिए, सिय चउकिरिए, सिय पंचकरिय' तीन क्रियाओं वाला भी हो सकता है, चार क्रियाओंवाला भी हो सकता है, एवं पांच क्रियाओंवाला भी हो सकता है. सू०२ ॥
गौतम स्वामीनी प्रश्न - " जाव वणसइकाइएण भते ! वणस्मइ काइयां चेव आणमाणे० पुच्छा ? ” हे भगवन् ! पृथ्वी डायिउने, अगयिउने, तेरसायिने વાયુાયિકને, અને વનસ્પતિક થિકને શ્વાસેાચ્છ્વાસ રૂપે ગ્રહણ કરતે અને છેડતા વનસ્પતિકાયિક છત્ર કેટલી ક્રિયાઓ વાળા હાય છે. ?
મહાવીર પ્રભુના ઉત્તર—àગૌતમ ! વનસ્પતિકાયિક જીવ જ્યારે પૃથ્વી કાયિક આદિ જીવાને શ્વાસે શ્વાસ રૂપે ગ્રહણ કરે છે અને બહાર કાઢે છે, त्यारे ते "सिन तिकिरिए, इसि चउकिरिए, सिय पचकिरिए " यात्र ક્રિયાઓ વાળા પણ હાય છે કયારેક ચાર ક્રિયાવાળા હોય છે. અને કયારેક પચ ક્રિયાઓ વાળા પણ હાઇ શકે છે ! સૂ ર્ ॥
