________________
"
प्रमेयचन्द्रिका टीकाश०९ ३४ सू०३वायुकायस्य वृक्षप्रचालने क्रियानिरूपणम् ६७३ ६, पत्रम् ७, पुष्पम् ८, फलम् ९, वीजम् १०, इति । एषु प्रत्येकं प्रचालयन् वा प्रपातयन् वा कतिक्रिया भवेत् इति पृच्छा, भगवानाह ' गोयमा ! सिय तिकि रिए, सिय चउकिरिए, सिय पंच करिए ' हे गौतम ! वायुकायिको वृक्षस्य कन्दादारभ्य वीजपर्यन्तं प्रचालयन् प्रकम्पयन् वा, प्रपातयन् वा स्यात् कदाचित् त्रिक्रियो भवेत् स्यात् कदाचित् चतुष्क्रियो भवेत् स्यात् - कदाचित् पञ्चक्रियो भवेदिति, तद्युक्तेः पूर्वमुक्तत्वात् ? अन्ते गौतमो भगवद्वाक्यं सत्यापयलेकर बीज तक १० वृक्षाङ्ग होते हैं - मूल १, कन्द २, स्कन्द ३, त्वक् ४, शाखा ५, प्रवाल ६, पत्र ७ पुष ८, फल ९, और बीज १०, गौतम प्रभु से यहां ऐसा पूछा है कि हे भदन्त । इन १० वृक्षाङ्गों में से प्रत्येक वृक्षाङ्ग को कम्पित करता हुआ अथवा उनका पतन करता हुआ अर्थात् गिराता हुआ वायु कितनी क्रियाओं वाला होता है ? तब इसके उत्तर में प्रभुने ऐसा कहा है-' गोयमा ' हे गौतम - ' सिय तिकिरिए, यि चउकिरिए, सिय पंचकिरिए ' वृक्ष के कन्द से लेकर बीज तक से अङ्गों में से प्रत्येक अंग को कम्पित करता हुआ या उनको गिराता हुआ या उखाड़ता हुआ वायु कदाचित् तीन क्रियाओं वाला होता है कदाचित् चार क्रियाओं वाला होता है और कदाचित् पांच क्रियाओंवाला होता है । ऐसा वह कैसे होता है ? सो विषय को पीछे समझा दिया गया है। अब अन्त में प्रभु के वचन को सत्यरूप से स्वीकार
त्व छाल, (५) शाखा, (६) प्रवास, (७) यान, (८) पुण्य, (ढ) पूज ाने (१०) जीन ગૌતમસ્વામી મહાવીર પ્રભુને અહી એવા પ્રશ્ન કરે છે કે કદથી લઈને ખીજ પન્તના પ્રત્યેક વૃક્ષાંગને કપાવતા અથવા તે પ્રત્યેકનુ પતન કરને વાયુકાયિક જીવ કેટલી ક્રિયાએ વાળા હાય છે?
महावीर प्रभुने। उत्तर--" गोयमा । " हे गौतम! “सिय तिकिरिए, सिय चठकिरिए, सिय पचकिरिए " हथी सहाने जीन पर्यन्तना प्रत्ये વૃક્ષાગને કપાવતે અથવા તે પ્રત્યેકનુ પતન કરને વાયુકયિક જીવ કારેક ત્રણ ક્રિયાઓ વાળે! હાય છે, કયારેક ચાર ક્રિયાઓ વાળા હાય છે અને કચારેક પાચ ક્રિયાઓ વાળે! પણ હાય છે કેવા સજોગામાં તે ત્રણ छियाવાળા હાય છે, કેવા સ'જોગામા ચાર ક્રિયાવાળો હાય છે અને કેવા સ જોગામાં પાંચ ક્રિયાવાળો હાય છે, તે વાત ઉપર સમજાવવામા આવેલ છે. ઉદ્દેશાને અન્તે પ્રભુના વચનને પ્રમાણભૂત ગણીને તેમા પેાતાની અપાર શ્રદ્ધા વ્યક્ત કરતાં
भ०-८५
