________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ ૩ અંક ૨, ૧૬ ડિસેમ્બર ૨૦૦૨]
[૧૯
જીવન-સાર્થક્યનો સરળ ઉપાય
|
પ્રવચનકાર: આ. શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજી મ.સા. સુપાત્રદાન : લક્ષણ અને મહત્ત્વ | ઉપદેશ અને માર્ગદર્શન આપીને પાપમાંથી ઉગારી
લે. આવા સુપાત્રને અપાયેલું દાન જ સુપાત્ર જૈનશાસ્ત્રમાં પાંચ પ્રકારના દાન બતાવ્યાં છે
કહેવાય. સુપાત્રદાન મોક્ષપ્રાપ્તિ કરાવનારું છે અને છે. એમાં અભયદાન પછી બીજું આવે છે
ઓછામાં ઓછું સુગતિમાં લઈ જનારું છે. આથી સુપાત્રદાન. યોગ્ય કે ઉત્તમ પાત્રને દાન આપવું |
જ “દશ-વૈકાલિક સૂત્રમાં કહ્યું છે--- એ સુપાત્રદાન કહેવાય.
“કુત્તામો મુઠીલા, કુદાવીવી વિ કુદી. સુપાત્રની વ્યાખ્યા શાસ્ત્રકારો આ પ્રમાણે કરે છે---
मुहादाई मुहाजीवी दोवि गच्छंति सुगई।'
આ જગતમાં નિઃસ્વાર્થ દાતા અને 'सु शोभनं पात्रं स्थानं ज्ञान-दर्शन-चारित्र-तप- |
નિઃસ્વાર્થ જીવન જીવનાર વ્યક્તિ બંને દુર્લભ છે. ક્ષમા-શમશીત-રા-સંયમીનાં મુળાના વહાં !! આ પ્રકારના બંને સુગતિ પામે છે.” अतिशयेन पापात् जायते इति सुपात्रम् ।'
શાલિભદ્ર પૂર્વ જન્મમાં સંગમ નામનો જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, તપ, ક્ષમા, શમ, | ગોવાળ હતો. એણે પોતાની દરિદ્રાવસ્થામાં પણ શીલ, દયા અને સંયમ જેવા ગુણોનું જેઓ યોગ્ય
આકરી મહેનતને અંતે મળેલી ખીર એક ઉત્તમ સ્થાન છે તે સુપાત્ર છે; અથવા જે સારી રીતે
પાત્ર (નિઃસ્વાર્થ જીવી) સાધુને ઉત્કટ ભાવથી પાપથી પોતાની રક્ષા કરે છે તે સુપાત્ર કહેવાય
| આપી હતી. આના ફળરૂપે એનો પછીનો જન્મ જીવન-સાર્થક્યનો સરળ ઉપાય | ગોભદ્ર શેઠના પુત્ર શાલિભદ્ર રૂપે થાય છે. આવું
છે સુપાત્રદાનનું મહાફળ. ભગવદ્ગીતામાં આને 'पाकारेणोच्यते पापं त्रकारस्त्राणवाचकः।।
| સાત્ત્વિકદાન કહેવાયું છે – अक्षरद्वयसंयोगे पात्रमाहुर्मनीषिणः॥'
"दात्तव्यमिति यद्दानं दीयतेऽनुपकारिणे। “પા” પાપવાચક છે અને “ત્ર ત્રાણ
देशे काले च पात्रे च तद्दानं सात्त्विकं स्मृतम् ॥' (રક્ષણ)વાચક છે. આ બંને (પા + 2) અક્ષરોનો સંયોગ થાય તેને મનીષિઓ “પાત્ર' કહે છે.”
દેશકાળ અને પાત્ર જોઈને પોતાના
અનુપકારીને પણ કર્તવ્ય સમજીને દાન આપવામાં હકીકતમાં સુપાત્ર એ હોય છે કે જેનામાં
| આવે એ સાત્ત્વિક દાન કહેવાય છે.” જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર જેવા ઉત્તમોત્તમ ગુણો હોય અથવા તો જે પાપોથી પોતાના આત્માની રક્ષા
ચાર ભાવના કરતો હોય; જયાંથી પાપકર્મો આવવાની સંભાવના ત્રણ પ્રકારના સુપાત્ર હોય છે. ઉત્તમ હોય ત્યાંથી એ પોતાની જાતને બચાવી લેતો હોય. | સુપાત્ર, મધ્યમ સુપાત્ર, અને જઘન્ય સુપાત્ર. આનો બીજો અર્થ એ પણ થઈ શકે કે જે પાપમાં | ઉત્તમ સુપાત્ર સાધુ-સાધ્વી છે. મધ્યમ સુપાત્ર પડેલી સમાજની વ્યક્તિઓને ધર્મની પ્રેરણા, વ્રતધારી શ્રાવક અને શ્રાવિકા છે અને જઘન્ય
For Private And Personal Use Only
