________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ : ૨ અંક ૧૦, ૧૬ ઓગસ્ટ ૨૦૦૨ |
વ્યવહા૨ જીવમાં વ્યક્તિની પાસે વિવેકપૂર્ણ દૃષ્ટિની અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે. એ જ રીતે અધ્યાત્મની પગદંડીએ આરોહણ કરનારને માટે પહેલું સોપાન છે. સમ્યદ્રષ્ટિ. મિથ્યાદ્રષ્ટિ માનવીને કષાયમાં ડૂબાડી રાખે છે. દુરાગ્રહો, ધર્માંધતા અને સાંપ્રદાયિકતામાં સકીર્ણ બનાવી દે છે. સમયષ્ટિ એટલે કે આત્મકલ્યાણના તત્ત્વ વિશેની દ્રષ્ટિ. સમ્યક એટલે સાચું અથવા નિર્મળ. નિર્મળદ્રષ્ટિ સાધકમાં શુદ્ધ જિજ્ઞાસા પ્રગટાવે છે. એ જિજ્ઞાસાને કારણે એ પ્રત્યેક બાબતને એકાંગી
|
|
દ્રષ્ટિથી કે સ્વમતાગ્રહથી નહી, બલકે અનેકાંગી દ્રષ્ટિથી અનંકાંતદ્રષ્ટિથી નિહાળે છે.
સમ્યક્દ્રષ્ટિ વિના વિશાળ જ્ઞાન કે તત્ત્વજ્ઞાનની ગહન જાણકારી નિરર્થક છે!
એમ. બેસીને મનની
ડો. કુમારપાળ દેસાઈ
વ્યક્તિમાં જ્ઞાન કે બુદ્ધિનો અસાધારણ વિકાસ થયો હોય, પરંતુ એના સદુપયોગની દ્રષ્ટિના અભાવે જ્ઞાન ગર્વમાં અને બુદ્ધિ પ્રપંચ કે અહંકારમાં ખૂંપી જાય છે. આથી જ્ઞાન કે આચરણમાં ગમે તેવા ઉત્કૃષ્ટ હોય, પરંતુ માટે સમ્યદ્રષ્ટિ આવશ્યક છે.
|
એને
જ્ઞાન
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[૧૧
તત્ત્વાર્થસૂત્ર ગ્રંથના પ્રથમ સૂત્રમાં જ કહ્યું છે અને એનો અર્થ એટલો કે સમ્યક્દર્શન, સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યક્ચારિત્ર એ ત્રણે મળીને મોક્ષમાર્ગ પ્રાપ્ત થાય છે. પ્રત્યેક સાધક કે મુમુક્ષુની યાત્રાનો પંથ મોક્ષમાર્ગ છે. અને એનું પહેલું પગથિયું છે સમ્યક્દર્શન અથવા સમ્યદ્રષ્ટિ. આમાં સમ્યક્ શબ્દ અત્યંત મહત્વનો છે, દરેક વ્યક્તિ પાસે કોઈને કોઈ પ્રકારનું જ્ઞાન હોય છે, પરંતુ એ દર્શન કે જ્ઞાન જો સમ્યક્ ન હોય તો એનું અધ્યાત્મિક જગતમાં કશું મૂલ્ય નથી. ભૌતિક સુખ-સમૃદ્ધિમાં સહાયક એવા જ્ઞાન કે દર્શનને સમ્યક્દર્શન કહી શકાય નહિ, કારણકે એમાં સમ્યદ્રષ્ટિ હોતી નથી.
છે.
આ સમ્યષ્ટિ એટલે શું? એની વ્યાખ્યા ‘તત્વાર્થ શ્રદ્ધાનું સમ્યગદર્શનસ્' એટલે કે પદાર્થનું (તત્વોનું) સ્વરૂપ યથાર્થરૂપે જ્ઞાન અને એવી જ શ્રદ્ધા તે સમ્યક્દર્શન કહેવાય છે. આમ ધર્મતત્ત્વ પ્રત્યે અતૂટ શ્રદ્ધા એ સમ્યદ્રષ્ટિનો પાયો છે. વ્યક્તિને આત્મા, સ્વર્ગ, મોક્ષ આદિની પ્રતિતી હોય ત્યારે આવી દ્રષ્ટિ જાગે છે.
સભ્યદ્રષ્ટિ એ ચારિત્ર્ય માટેનો મૂળભૂત પાયો છે અને એમાં અશ્રદ્ધા, અંધશ્રદ્ધા કે
અર્ધશ્રદ્ધા નહી, બલ્કે સાચી વિવેકપૂર્ણ શ્રદ્ધા હોય | આત્મસ્વરૂપને જાણવાની તીવ્રત્તમ રૂચિ હોય અને
છે. આ શ્રદ્ધામાં કાર્યકારણ ભાવના અને યથાર્થનો વ્યક્તિને ખ્યાલ હોય છે. કલ્યાણ સાધનાના માર્ગ પર શું અનુકૂળ અને શું પ્રતિકૂળ હોઈ શકે એની સમજ પ્રગટે છે. આ શ્રદ્ધાતત્ત્વ એ જ સય્યદ્રષ્ટિ. આચાર્ય ઉમાસ્વાતિજીએ ‘‘સમ્યક્દર્શન ચારિત્રાણિ મોક્ષમાર્ગ,'' એમ શ્રી
ધર્મતત્વો પ્રત્યે આસ્થા હોય. આવી દ્રષ્ટિ કોઈકને સ્વાભાવિક રીતે જ પ્રાપ્ત થાય છે. કોઈને શાસ્ત્રોના અધ્યયનમાંથી અથવા તો ગુરુના ઉપદેશમાંથી સાંપડે છે. કોઈને બાહ્ય સંજોગોમાંથી મળે છે.
આવી
સમ્યદ્રષ્ટિ એ આત્માનું
For Private And Personal Use Only
