________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
* ક્ષમાપના
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
--કુમારપાળ દેસાઈ
ધરા ધખધખી રહી હતી. ધોમધખતો બપોર હતો. ભગવાન મહાવીરના પટ્ટશિષ્ય ઇંદ્રભૂતિ ગૌતમ અડવાણે પગે ને ઉઘાડે મસ્તકે ભિક્ષા વહોરીને પાછા ફરતા હતા. દિગ્દિગંત વિજયી ગૌતમના મુખ પર નમ્રતા તરવરતી હતી. જ્ઞાનનો ગર્વ ગળાઈ ગયો હતો. મારું એ સાચું' ના બદલે સાચું એ મારું'માં માનનારા મહાવીરના આ પરમ શિષ્ય હતા.
ધોરી માર્ગ વીંધીને ચાલ્યા જતાં ગૌતમને ખબર મળી કે ભગવાન મહાવીરના ગૃહસ્થ શિષ્ય આનંદ મૃત્યુપર્યંતનું અનશન ધારણ કરીને દર્ભની પથારીએ પોઢ્યા છે. દયાના અવતાર ગૌતમ અઢાર કોટિ હિરણ્યના સ્વામી, દશ હજાર ગાયોવાળા છ-છ વ્રજના માલિક આનંદ શ્રાવકને મળવા ગયા. મહાવીરના આ પટ્ટશિષ્યને જોઈને આનંદે વંદન કર્યા અને પૂછ્યું,
‘ભગવન’ કોઈ ગૃહસ્થને અવધિજ્ઞાન થઈ શકે છે ખરું?
‘જરૂર. શ્રમણોપાસકને ગૃહસ્થાશ્રમ ચલાવતાં-ચલાવતાં પણ ત્રીજું મહાજ્ઞાન-અવધિજ્ઞાન થઈ શકે
છે.’
આ સાંભળીને આનંદના ચહેરા પર તેજ પ્રગટી રહ્યું. એણે કહ્યું, ‘ભગવન્, મને તેવું અવધિજ્ઞાન થયું છે. તેના લીધે અહીં બેઠાં-બેઠાં હું પૂર્વ-પશ્ચિમ ને દક્ષિણમાં લવણ સમુદ્રમાં પચાસ જોજન સુધી જોઈ શકું છું. ઉપર આકાશમાં સૌધર્મકલ્પ સુધી અને નીચે પાતાળમાં લોલચ્ચુઅ નરકાવાસ સુધીના તમામ પદાર્થ હું પ્રત્યક્ષ જાણી શકું છું.'
આનંદના અવાજમાં અનુભૂતિનો રણકો હતો. પાસે ટોળે વળેલાં પરિજનો તેમની વાત આશ્ચર્યથી સાંભળી રહ્યા. લબ્ધિના ભંડાર ગૌતમસ્વામી થોડીવાર વિચારમાં પડી ગયા ને બોલ્યા, આનંદ, શ્રાવકને અવધિજ્ઞાન થઈ શકે ખરું, પરંતુ તમે કહો છો તેટલું દુરગ્રાહી હોઈ શકતું નથી. તમે ભ્રાંતકથન કર્યું છે. આવા કથન માટે તમારે શીઘ્ર પ્રાયશ્ચિત કરવું જોઈએ.'
શ્રાવક આનંદને પોતાના દર્શનમાં પાકી શ્રદ્ધા હતી. એમણે કહ્યું, ‘ભગવન્, પ્રભુ મહાવીરના શાસનમાં સત્ય બોલનાર માટે પ્રાયશ્ચિત છે ખરું?’ ‘ના’ ‘તો પછી આપે જ પ્રાયશ્ચિત કરવું ઘટે. આપે જ અસત્ય કથન કર્યું.' આનંદે આત્મવિશ્વાસથી કહ્યું.
શ્રમણોપાસકના આ વિધાને ગુરુ ગૌતમને ક્ષણભર વિમાસણમાં નાખી દીધા. લોકો કહેવા લાગ્યા કે આનંદે નાને મોઢે મોટી વાત કરી. ક્યાં સુધા શ્રેષ્ઠ ગૌતમને કયાં ગૃહસ્થ આનંદ! અરે! સાગર એ સાગર ને સરોવર એ સરોવર! ગુરુ ગૌતમ જ્ઞાનસાગર છે. સરોવરને પાળ હોય, પણ સાગરને તે કંઈ પાળ હોય?
મહાન ગણધર ગૌતમને સત્ય નિર્ણયની ભારે તાલાવેલી લાગી. એમણે તરત જ ભગવાન મહાવીર પાસે જઈને આખી ઘટના કહી અને પ્રાર્થના કરી, હે ભગવન્, આ વિષયમાં કોણે પ્રાયશ્ચિત કરવું ઘટે? મારે કે આનંદને’
(અનુસંધાન માટે જુઓ પાનું-૧૬)
For Private And Personal Use Only
